Objawy

Choroba Alzheimera najczęściej objawia się u osób starszych, w grupie wiekowej 65+. Symptomy mogą mieć różną formę i nasilenie, jednak te wczesne zwykle dotyczą pamięci krótkotrwałej. Chory ma problemy z przypomnieniem sobie zdarzeń i sytuacji, do których doszło niedawno, ale także z zapamiętywaniem nowych informacji. Stopniowo pojawiają się też problemy językowe – zasób słów seniora powoli się zmniejsza, jednak wciąż może on komunikować się w podstawowym zakresie.

Wraz z postępem choroby trudności językowe wysuwają się na pierwszy plan – chory ma liczne zaburzenia mowy, takie jak anomia (niemożność nazwania przedmiotów, „odnalezienia” w głowie ich nazw) czy parafazja (przekręcanie wyrazów lub używanie niewłaściwych). W końcu traci też umiejętność czytania i pisania. Następnie uszkodzona zostaje pamięć długotrwała, podopieczny przestaje rozpoznawać nawet osoby bliskie. Ma też problemy z adekwatną oceną sytuacji i rozumieniem otaczającej go rzeczywistości.

Z tego powodu może stawiać nieuzasadniony opór opiekunom i krewnym, bywa drażliwy, chwiejny emocjonalnie, a nawet agresywny. Jest splątany, często ma stany lękowe, niespodziewanie wybucha gniewem albo płaczem; mogą pojawić się też urojenia. Choć objawy są coraz poważniejsze, chory stopniowo przestaje zdawać sobie sprawę ze swojego stanu i wynikających z niego ograniczeń.

Mózg podopiecznego powoli zanika i coraz słabiej radzi sobie z utrzymywaniem funkcji życiowych organizmu. Senior ma narastające problemy z koordynacją ruchów i panowaniem nad fizjologią (nietrzymanie moczu), wzrasta ryzyko upadków i kontuzji. Pogłębiające się problemy zdrowotne sprawiają, że chory staje się coraz bardziej zależny od opiekunów, stopniowo wyłącza się z życia rodzinnego, sąsiedzkiego. W końcowym etapie ma znacznie zmniejszoną masę mięśniową, nie ma siły się poruszać, nie wstaje z łóżka, potrzebuje pomocy w podstawowych czynnościach, jak spożywanie posiłków. Częstym powikłaniem w takiej sytuacji są odleżyny. Otępieniu mogą towarzyszyć także zaburzenia snu, depresja, a ponadto drgawki, przykurcze czy drżenie rąk.

Ogromny wysiłek

Po co właściwie tak dokładny opis objawów? Warto wiedzieć, z jak poważną chorobą mamy do czynienia, z jak trudną i wymagającą pracą się ona wiąże, oraz jak bardzo potrzebny jest choremu uważny, świadomy opiekun.

Jeśli nie masz w sobie pokładów cierpliwości, dużej odporności psychicznej oraz sporej siły fizycznej, nie powinnaś podejmować się tak odpowiedzialnego zadania. Lepiej nie przyjmuj takiego zlecenia także jeśli wiesz, że nie będziesz miała na miejscu opiekunki-zmienniczki albo innej osoby (np. członka rodziny chorego), która będzie cię odciążać. Inaczej możesz nieświadomie przyjąć pracę ponad własne siły, 24 godziny na dobę. Argumentem za nie powinny być też pieniądze, bonus za pracę w trudnych warunkach. Musisz sama odpowiedzieć sobie na pytanie, czy dodatkowe 300-400 euro miesięcznie są w stanie wynagrodzić ci obciążenia związane z opieką nad chorym na Alzheimera. A przede wszystkim: czy pieniądze sprawią, że twoje predyspozycje do tej pracy wzrosną?

Bezpieczeństwo

Osobę z rozwiniętą chorobą Alzheimera można porównać do małego dziecka. Chory nie wszystko rozumie, dlatego w pierwszej kolejności należy zapewnić mu bezpieczeństwo. Trzeba zabezpieczyć kontakty, kanty mebli, kable, a w razie potrzeby także szafki i szuflady. Dobrze pochować wszelkie przedmioty, które mogą okazać się dla seniora niebezpieczne (rzeczy ostre, ale też leki, baterie, chemikalia, zapałki itp.). Jeśli w domu są schody, powinny zostać zamontowane bramki zabezpieczające (takie jak dla dzieci). Można je zastosować także przy wejściu do kuchni, w której są przecież noże, ale i kuchenka, która może stanowić dla niego nie lada zagrożenie. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia niebezpiecznych sytuacji, należy zawsze po użyciu odłączać kuchenkę od prądu czy gazu.

Warto też zachować kontrolę nad drzwiami wejściowymi i kluczami (chory może nagle wyjść, w dodatku ubrany nieodpowiednio do pogody), a także – drzwiami balkonowymi i oknami (można zamontować specjalne zabezpieczenia) oraz drzwiami wewnętrznymi (pokoje ani łazienka nie powinny mieć opcji zamknięcia od środka). Kluczyki do samochodu, a także wszelkie kosztowności i dokumenty powinny być trzymane w odległym i bezpiecznym miejscu. Trzeba uważać nawet na sztućce, których chory używa – dobrze zastąpić je plastikowymi, podobnie jak kubki i inne naczynia.

Zaburzenia orientacji

U chorych na Alzheimera powszechne są zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni – stąd ich częste pytania, jaki mamy dziś dzień albo która godzina. Z czasem cierpiący na to schorzenie przestają pamiętać nawet to, jaki jest rozkład pomieszczeń w ich własnych domach. Nierzadkie są zaginięcia osób z demencją w bliskim otoczeniu, np. w drodze do osiedlowego sklepu. Takie sytuacje są niezwykle groźne – tym bardziej, jeśli senior cierpi na inne choroby przewlekle, np. cukrzycę, i musi regularnie przyjmować leki.

Warto zadbać o to, by podopieczny na wszelki wypadek  zawsze nosił przy sobie tabliczkę z imieniem, nazwiskiem i adresem, np. w formie bransoletki. Problemy z orientacją przestrzenną i gubieniem się chory może mieć także w domu. Często nie potrafi poprawnie ocenić dystansu, stąd potknięcia czy upadki. Warto zabezpieczyć nie tylko kanty, ale i lustra – z powodu zaburzeń wzrokowych senior może mieć przywidzenia i wystraszyć się tego, co w nich zobaczy. Pamiętaj, że objawy choroby często nasilają się w okresie popołudniowym i wieczornym – wówczas powinnaś zachować szczególną czujność.

Aktywizacja

W chorobie Alzheimera niezwykle ważna jest aktywizacja intelektualna chorego, pobudzanie jego mózgu do pracy. Z tego powodu dobrze zadawać mu proste pytania, np. o imię i nazwisko, adres zamieszkania, aktualną datę, członków jego rodziny. Powinny to być pytania jednoznaczne – takie, na które stosunkowo łatwo (biorąc pod uwagę jego stan) odpowiedzieć. Jeśli senior ma problem z udzieleniem odpowiedzi przez dłuższy czas, należy mu podpowiedzieć, aby nie narastała w nim frustracja związana z poczuciem, że sobie nie radzi. Warto aktywizować podopiecznego, w miarę możliwości angażując go do pomocy w prostych czynnościach domowych. Lepiej nie wyręczać chorego, jeśli nie jest to konieczne. Podobnie, dopóki senior jest na siłach, nie należy rezygnować ze spacerów czy lekkiej gimnastyki. Może to opóźnić dalsze obniżanie się nastroju chorego, a nawet wystąpienie depresji, która rozwija się u części osób z chorobą Alzheimera.

Siła spokoju

Cierpliwość to warunek konieczny udanej współpracy z osobą chorą na Alzheimera. Trzeba przygotować się na poważne utrudnienia w komunikacji – problemy ze zrozumieniem, co senior mówi, konieczność dopytywania wielokrotnie o jedną rzecz. Aby było łatwiej, warto mówić najprościej jak się da, używać jak najmniejszej liczby słów, zadawać pytania zamknięte, nie używać zaimków, tylko konkretnych imion i nazw. Chory ma ogromne problemy z pamięcią krótkotrwałą, może więc od razu zapomnieć, o co pytaliśmy go przed chwilą – trzeba spokojnie i łagodnie powtarzać do skutku.

Należy wykazać się cierpliwością także wobec zmiennych nastrojów takiego seniora, być gotowym na opór w kwestii mycia czy innych zabiegów higienicznych. Podobną irytacją może reagować na próby ubrania go stosownie do pogody, np. uprzeć się, że wyjdzie na dwór zimą bez ciepłej kurtki. Aby trochę wyciszyć chorego, warto często powtarzać mu, kim jesteśmy i jak mamy na imię – w sytuacji gdy nie pamięta już najbliższych członków swojej rodziny, więź z opiekunką daje mu poczucie bezpieczeństwa i często jest dla niego tą najważniejszą.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly