Astma – poważna choroba, której nie należy bagatelizować

Wybierając zawód opiekunki osób starszych, trzeba liczyć się z tym, że nasz podopieczny może mieć różne problemy zdrowotne. Dlatego należy być przygotowanym na wszystko albo szybko zapoznać się z informacjami na temat choroby seniora. Jedną z takich chorób jest astma, której niestety nie da się wyleczyć, ale można łagodzić jej objawy.

Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. W chorobie tej dochodzi do nadmiernego skurczu oskrzeli, a towarzyszy temu obrzęk błony śluzowej oskrzeli i nadmierne wytwarzanie śluzu. Zjawiska te powodują pojawienie się uczucia duszności, trudności w oddychaniu albo ucisków w klatce piersiowej. Objawy te czasami ustępują same, a czasami dopiero po zastosowaniu leków. Astma to choroba, na którą można zachorować w każdym wieku, więc jeżeli opiekujemy się seniorem, który nie ma astmy, to nie oznacza, że już jej nie będzie miał. Warto więc obserwować podopiecznego i sprawdzać, czy nie pojawiają się u niego objawy astmy. Dzięki temu seniorowi będzie można pomóc w odpowiednim czasie.

Rodzaje astmy

Nie ma jednego rodzaju astmy, więc jeżeli nasz podopieczny ma astmę, to warto dopytać, jaki to rodzaj, aby potem wiedzieć, co można seniorowi podać w razie ataku duszności. Przebieg astmy uzależniony jest od tego, z jakim typem schorzenia ma się do czynienia. Dzięki temu będzie wiadomo, które leki należy podać, a które należy zażywać w szczególnych sytuacjach.

Można wyróżnić następujące postaci choroby:

• łagodna (a nawet epizodyczna) – w tej postaci objawy kaszlu, duszności i świszczącego oddechu pojawiają się bardzo rzadko, ale mają też spokojny przebieg; mogą ustąpić samoistnie lub po podaniu małej dawki leku wziewnego;
• przewlekła lekka lub umiarkowana – objawy mogą narastać w ciągu wielu godzin, dni lub tygodni, a przyczyną tego najczęściej jest infekcja, która zaburza dobry poziom, który został utrzymany przez stosowane do tej pory leki;
• przewlekła ciężka – objawy pojawiają się i narastają błyskawicznie, a napady astmy są częste i długotrwałe, zmniejszają się dopiero po zażyciu leków i to dużych dawek.

Na podstawie tego widać, jak bardzo ważna jest znajomość postaci astmy, ponieważ w łagodnym etapie podaje się małe dawki leków, a w postaci przewlekłej ciężkiej duże dawki leku. Do tego ciężka postać astmy wymaga częstych pobytów w szpitalu oraz intensywnego leczenia.

Została również wprowadzona nowa klasyfikacja astmy, która opiera się na stopniu kontroli choroby i w związku z tym wyróżnia się:

• astmę kontrolowaną,
• astmę częściowo kontrolowaną,
• astmę niekontrolowaną.

To pozwala dostosować lekarzowi odpowiednie leczenie.

Praca opiekunki osób starszych nie jest pracą łatwą, ponieważ podopieczni mają różne schorzenia i problemy, z którymi sami nie potrafią sobie poradzić, dlatego wymagają całodobowej opieki. W niektórych przypadkach opiekunka musi być do dyspozycji dwadzieścia cztery godziny na dobę.

Przyczyny astmy

Przyczyna występowania astmy nie jest do końca poznana. Ważną rolę odgrywa tutaj połączenie dwóch czynników:

• genetycznego,
• środowiskowego.

Stale wzrasta zanieczyszczenie środowiska, a w związku z tym zwiększa się podatność na różne choroby, przeważnie układu oddechowego. W związku z tym, takie czynniki jak: spaliny samochodowe czy duże ilości gazów, które produkują fabryki, ułatwiają rozwój astmy. Poza tym występowanie astmy w rodzinie może zwiększyć ryzyko pojawienia się choroby u dzieci, więc czynniki genetyczne też odgrywają ważną rolę.

Czynniki ryzyka

Dla opiekunki astma może być czymś nowym, z czym wcześniej w ogóle nie miało się do czynienia. Jednak może zdarzyć się taka sytuacja, że opiekunka wie sporo na temat astmy, ponieważ w rodzinie ma kogoś z tą chorobą i wie, jak podawać leki. Jednak nie każdy z nas musi znać każdą chorobę seniora, dlatego warto poczytać o danej chorobie i dowiedzieć się jak najwięcej na jej temat.

Warto też zwrócić uwagę na czynniki ryzyka zachorowania na astmę, a są to:

• predyspozycje genetyczne,
• alergia,
• płeć,
• rasa,
• alergeny,
• dym tytoniowy,
• zanieczyszczenia powietrza,
• czynniki drażniące,
• infekcje wirusowe,
• leki,
• otyłość,
• konserwanty,
• zimno,
• stres,
• czynniki hormonalne.

Objawy astmy

Astma to choroba, dająca charakterystyczne objawy, które warto poznać, ponieważ nigdy nie wiadomo, czy u naszego podopiecznego nie rozwinie się to schorzenie. Niektórzy zgodzą się z tym, że opiekunka powinna znać objawy różnych chorób, aby wiedzieć, z czym będzie się miało do czynienia. Można też poczytać o danej chorobie, gdy tylko dowiemy się, że nasz senior ma problemy z astmą, cukrzycą, chorobą Parkinsona lub wieloma innymi schorzeniami. Do podstawowych objawów astmy zalicza się:

• duszność o charakterze napadowym i zmiennie nasilonym, a do tego chory może skarżyć się na uczucie ucisku na klatkę piersiową; jest to przeważnie duszność wydechowa;
• świszczący oddech;
• kaszel, który jest suchy i towarzyszący duszności, ale czasami może być jedynym objawem astmy.

Czasami poza tymi podstawowymi objawami, pojawiają się inne dolegliwości związane z alergią, np. katar, wysypka skórna i zaburzenia czynności przewodu pokarmowego. Napad astmy to stan nagły i wymaga szybkiej pomocy. Chory powinien natychmiast przyjąć odpowiednie leki, jeżeli takie posiada albo można wezwać pogotowie ratunkowe. Napady bardzo często pojawiają się w nocy i budzą chorego ze snu. Najczęściej występują o pierwszej lub drugiej w nocy.

Diagnoza astmy

W diagnozie astmy bardzo ważny jest wywiad oraz badanie lekarskie. Astmę można podejrzewać, jeżeli dana osoba ma charakterystyczne objawy tej choroby, a dodatkowo, podczas osłuchiwania, lekarz może stwierdzić świsty i furczenia. Do tego ma wydłużony oddech, pracują dodatkowe mięśnie oddechowe i jest przyspieszona czynność serca.

Natomiast takim podstawowym badaniem w diagnozie astmy jest spirometria, która polega na pomiarze pojemności życiowej płuc oraz jej składowych. Rozpoznanie można też określić na podstawie:

• dowodów na zmienność obturacji, czyli test odwracalności obturacji poprzez pomiar FEV1 lub PEF;
• innych testów, np. testów alergologicznych czy testu prowokacji oskrzeli.
   

W diagnozie astmy zawsze bardzo ważne jest rozpoznanie różnicowe, z takimi chorobami jak:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP);
• zatorowość płucna;
• niewydolność serca;
• rozstrzenie oskrzeli;
• zakażenia układu oddechowego;
• choroby wyższych części układu oddechowego, np. zwężenie tchawicy;
• inne przyczyny przewlekłego kaszlu i napadowej duszności.

Leczenie astmy

Bardzo ważne jest, aby opiekunka osób starszych zapoznała się z podstawowymi informacjami na temat astmy, ponieważ dzięki temu będziemy wiedzieli, jak trzeba postępować, gdy nasz podopieczny dostanie ataku duszności. Jest to ważne, ponieważ czasami jest konieczne podanie leków, a innym razem nie trzeba podawać dużej dawki leku. Dlatego opiekunka powinna porozmawiać z lekarzem chorego albo wszystkiego na temat leczenia można dowiedzieć się od rodziny chorego. Nie zawsze sam senior będzie wiedział, jakie ma zażywać leki i kiedy. W związku z tym tak ważna jest pomoc opiekunki, która cały czas będzie czuwała nad chorym.

Odpowiednie leczenie astmy jest bardzo ważne, ponieważ bardzo istotne znaczenie ma umiejętność zrozumienia, na czym polega różnica pomiędzy lekami kontrolującymi chorobę a lekami stosowanymi doraźnie.

Tak więc leki kontrolujące chorobę należy stosować regularnie i niezależnie od tego, czy objawy astmy są obecne czy nie. Są to przeważnie leki, których efekty są widoczne dopiero po kilku tygodniach, a są to:

• glikokortykosteroidy wziewne – a są to najważniejsze leki stosowane w astmie, mają na celu zahamować proces zapalny w oskrzelach i zmniejszają objawy;
• długo działające β2-mimetyki – które rozkurczają oskrzela i powinny być zawsze stosowane z glikokortykosteroidami wziewnymi;
• leki przeciwleukotrienowe – hamują szkodliwe działanie leukotrienów, a więc uwalniane są z komórek zapalnych substancji, które powodują, że nasilają się skurcze oskrzeli oraz proces zapalny;
• teofilina – ma działanie przeciwzapalne i rozszerza oskrzela, ale stosuje się ją rzadko, ponieważ często daje działania niepożądane;
• kromony – są podawane wziewnie;
• glikokortykosteroidy doustne – jest to podstawowa grupa leków, które wykorzystuje się w leczeniu zaostrzeń, a w leczeniu przewlekłym stosuje się je wtedy, gdy pozostałe leki zawodzą;
• przeciwciała monoklonalne przeciwko IgE – stosuje się u chorych z ciężką astmą o podłożu alergicznym.

Natomiast druga grupa leków, to leki stosowane doraźnie, a przyjmuje się je w celu zmniejszenia nasilenia objawów. Leki te nie będą leczyły procesu zapalnego w oskrzelach, ale będą je rozszerzały, a poprzez to zmniejszały nasilenie się objawów astmy. Jeśli jest większe zapotrzebowanie na te leki, to może świadczyć o pogorszeniu się kontroli astmy i wtedy warto zgłosić się do lekarza.

Opiekunka seniora z astmą powinna poznać zasady stosowania leków, które może jej przekazać lekarz chorego albo rodzina. Takie najważniejsze zasady stosowania tych leków to:

1. leki kontrolujące chorobę należy brać regularnie według zaleceń lekarza i to niezależnie od obecności objawów. Jeśli nie występuje napad duszności i kaszel, to nie jest wskazanie do tego, aby przestać brać leki kontrolujące astmę bez konsultacji z lekarzem. Leki kontrolujące o działaniu przeciwzapalnym wpływają na przyczynę astmy, a pozostałe leki, które stosuje się w astmie, łagodzą tylko jej objawy;
2. leki, które stosuje się doraźnie, mają na celu złagodzić objawy i zaostrzenia astmy, ale też bierze się je zapobiegawczo przed wysiłkiem fizycznym. Nie mają one żadnego wpływu na przebieg choroby, a ich zwiększone zapotrzebowanie trzeba zgłosić lekarzowi. Taki lek trzeba stale nosić przy sobie;
3. niektóre glikokortykosteroidy wziewne wymagają tego, aby przepłukać usta i gardło wodą;
4. należy zawsze stosować się do zaleceń lekarza.

Tylko lekarz może dobrać stopień intensywności leczenia, a robi to na podstawie nasilenia objawów astmy oraz czynności płuc chorego. Wyróżnia się pięć stopni intensywności leczenia astmy, ale samemu nie wolno przechodzić z jednego stopnia na drugi, ponieważ może to zlecić tylko lekarz:

• stopień 1 – tu stosuje się leki doraźne tylko w razie potrzeby, a czasami lekarz może zlecić stosowanie glikokortykosteroidu wziewnego, ale w małej dawce;
• stopień 2 – należy przyjmować glikokortykosteroidy wziewne w małej dawce, a czasami u chorych z alergicznym nieżytem nosa można zastosować lek przeciwleukotrienowy;
• stopień 3 – do glikokortykosteroidu wziewnego można dołączyć β2-mimetyki wziewne, które długo działają; alternatywnie do tego glikokortykosteroidu wziewnego można dodać też lek przeciwleukotrienowy, ale też można zastosować średnią albo dużą dawkę glikokortykosteroidu wziewnego, który będzie się stosowało jako jedyny lek kontrolujący;
• stopień 4 – stosuje się w średniej lub dużej dawce glikokortykosteroid wziewny, ale razem z dodatkowym jakimś lekiem kontrolującym, np. lek przeciwleukotrienowy;
• stopień 5 – razem z glikokortykosteroidami wziewnymi stosuje się glikokortykosteroid doustny i/lub przeciwciała przeciwko IgE lub IL-5.

We wszystkich tych stopniach intensywności astmy chory może stosować, jeżeli jest taka potrzeba, doraźnie szybko działający lek rozkurczający oskrzela.

Astma jest bardzo poważną chorobą, przy której opiekunka musi wykazać się ogromnym zainteresowaniem o stan chorego, ale też musi wiedzieć, jakie leki ma podać w razie ataku duszności i czy konieczne jest wzywanie pogotowia. Dzięki temu w niektórych przypadkach będzie mogła ocalić życie swojemu podopiecznemu.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly