Demencja – otępienie u seniora. Jakie są jego przyczyny i objawy? 
Czy możliwe jest wyleczenie demencji?

Praca jako opiekunka osób starszych nie należy do najłatwiejszych, ponieważ trzeba się zmagać z różnymi chorobami u seniora, np. cukrzycą, chorobą Parkinsona, astmą, ale też demencją. Demencja to poważna choroba, w której dochodzi m.in. do zaburzeń funkcji poznawczych i pamięci. Niestety leki na demencję nie leczą tej choroby, ale tylko łagodzą jej objawy oraz poprawiają jakość życia osoby chorej.

Podejmując się pracy jako opiekunka osoby chorej na demencję, trzeba wykazać się wielką cierpliwością. Chory może nas nie rozpoznawać, zapominać jak mamy na imię. Może ciągle nam dokuczać, być agresywny wobec nas, ale też będzie chwiejny emocjonalnie. Dlatego opiekunka musi od samego początku przygotować się na to, że jej praca u seniora z demencją, może być trudna i ciężka. Nie wiadomo też, na jakim etapie będzie demencja u chorego, czy są to dopiero początki choroby, a czy może już jej zaawansowane stadium. Poza tym opiekunka też powinna znać typowe objawy demencji, aby zauważyć pierwsze symptomy otępienia.

Co to jest demencja?

Demencja inaczej określana jest jako otępienie. Towarzyszy ona chorobom, które wpływają na mózg i upośledzają jego funkcjonowanie w zakresie funkcji poznawczych, takich jak:

• pamięć,
• myślenie,
• rozumienie,
• orientacja,
• liczenie,
• mowa,
• zdolność uczenia się,
• zdolność oceny sytuacji.

Podejmując się pracy z seniorem, warto wiedzieć, jakie funkcje poznawcze mogą zostać upośledzone u osoby z demencją. Dzięki temu będzie się miało całościowy obraz tej choroby.

Przyczyny demencji

Najczęstszą przyczyną demencji jest choroba Alzheimera, a na drugim miejscu znajduje się otępienie naczyniopochodne. Do innych przyczyn zalicza się:

• otępienie z ciałami Lewy’ego,
• otępienie czołowo – skroniowe,
• otępienie w chorobie Parkinsona.

Poza tymi chorobami neurozwyrodnieniowymi, zaburzenia funkcji poznawczych mogą się również pojawić w przebiegu chorób internistycznych, takich jak:

• zaburzenia endokrynne, np. niedoczynność tarczycy;
• zaburzenia metaboliczne, np. cukrzyca;
• choroby immunologiczne, np. toczeń trzewny;
• niewydolność narządów wewnętrznych, np. wątroby i nerek;
• zespoły niedoborowe, przeważnie niedobór witamin z grupy B, np. zespół Wernickego – Korsakowa w chorobie alkoholowej.

Objawy demencji

Poza przyczynami demencji, ważniejsza dla opiekunki jest znajomość objawów otępienia, co pozwoli rozpoznać chorobę i powiadomić najbliższych seniora o tym, co się z nim dzieje. Dzięki temu rodzina będzie mogła go zabrać wcześniej do lekarza, gdzie zostanie ustalone leczenie, które będzie miało na celu łagodzić objawy. Znajomość charakterystycznych objawów jest bardzo ważna w przypadku osób, które rozpoczynają pracę jako opiekunka seniora.

Objawy demencji na początku są słabo widoczne, ale wraz z postępem choroby stają się coraz bardziej silniejsze. W ostateczności powodują, że osoba chora nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, gdyż nawet nie będzie mogła zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych.

Takie najważniejsze objawy demencji to:

• problemy z pamięcią krótkotrwałą – na początku senior będzie zapominał o rzeczach, które wydarzyły się, np. tydzień temu. Następnie będzie zapominał o rzeczach sprzed kilku dni, a w zaawansowanym stadium nie będzie pamiętał tego, co wydarzyło się kilka minut wcześniej;
• zaburzenia orientacji czasowo – przestrzennej – powstają w związku z pogorszeniem pamięci krótkotrwałej. Na początku będą to, np. problemy z podaniem daty, a później będzie zapominał drogi powrotnej do domu, co może zakończyć się zgubieniem się seniora w dobrze mu znanej okolicy zamieszkania. Osoby z zaawansowaną demencją mają problemy z rozpoznawaniem ludzi i to nawet bliskich osób;
• agresja – pojawia się ona różnych etapach choroby;
• apatia, pogorszenie samopoczucia i chwiejność emocjonalna – na początku te objawy mogą być związane z frustracją, która wynika z zaburzenia orientacji albo pamięci krótkotrwałej, a w kolejnych etapach te objawy nasilają się;
• zaburzenia mowy – które nasilają się wraz z postępem choroby;
• trudności w uczeniu się nowych rzeczy i w nazywaniu przedmiotów – na początku senior będzie zapominał znaczenia słów, które dotyczą pojęć abstrakcyjnych;
• problemy z liczeniem;
• zaburzenia postrzegania rzeczywistości i oceny sytuacji – np. senior nie będzie się umiał ubrać prawidłowo do warunków pogodowych, ale też będzie miał trudności z dostrzeganiem ciągu przyczynowo – skutkowego;

Znajomość tych objawów pozwoli opiekunce zrozumieć, dlaczego senior zachowuje się tak, a nie inaczej. Z czego wynikają jego problemy z pamięcią, co się jeszcze może pogorszyć i nasilić. Dzięki temu opiekunka będzie mogła podjąć właściwe działania i zrozumieć, dlaczego senior nie pamięta jej imienia, ale też, dlaczego nie rozpoznaje osób bliskich ze swojej rodziny.

Dla rodziny bardzo ważne jest znać przyczynę, dlaczego ich najbliższa osoba nie rozpoznaje ich albo dlaczego stała się agresywna i dlaczego zdarzyło się jej zgubić w okolicy, w której mieszka od urodzenia. Opiekunka potrafiąc rozpoznać objawy demencji, może przysłużyć się do tego, że choroba zostanie wcześnie wykryta i będzie można wdrożyć właściwe leczenie.

Etapy demencji

Poza znajomością objawów, ważne znaczenie ma też umiejętność określenia etapu choroby. Można je podzielić na takie trzy główne etapy:

1. W pierwszym etapie senior może nawet nie zauważyć, że dzieje się z nim coś złego i żadnych objawów nie będą zauważali też najbliżsi. Senior będzie się porozumiewał w zrozumiały sposób, ale problemem może być zapamiętywanie bieżących zdarzeń. Senior może, np. zapominać o zapłaceniu rachunków albo będzie czegoś ciągle szukał. Na początku takie objawy będą zrzucane na wiek dorosłego, np. przemęczenie albo po prostu będą ignorowane;
2. W drugim etapie senior będzie zachowywał się niewłaściwie do sytuacji. Ten drugi etap może trwać latami. Senior będzie miał problemy z koncentracją uwagi, może dojść do zmiany rytmu dobowego i zwiększy się aktywność chorego w nocy. Czasami senior może wyjść z domu i godzinami chodzić po mieście. W drugim etapie zmniejsza się słownik seniora, są kłopoty z nazywaniem rzeczy i z prawidłowym budowaniem zdań. Chory jest osłabiony, zaczyna coraz gorzej chodzić, co jest związane z postępem choroby i efektem ubocznym stosowanych leków, np. neuroleptyków. Może też dojść do sztywności mięśni, drżenia i zaczyna ubożeć mimika twarzy;
3. Ostatni etap to etap terminalny choroby, gdzie chory potrzebuje całodobowej opieki i pielęgnacji, np. ubieranie, karmienie, mycie. Jest to ostatni etap zaawansowanej choroby, która niestety kończy się śmiercią seniora.

Te etapy choroby pokazują, jak senior wraz z upływem czasu przestaje normalnie funkcjonować. W pierwszym etapie jeszcze sam sobie radzi, ale w drugim, a przeważnie w trzecim, potrzebuje stałej opieki. Drugi i trzeci etap nie pozwala mu na samodzielne funkcjonowanie i wtedy rodzina zaczyna szukać opiekunki dla swojej babci albo dziadka. Opiekunka musi pilnować seniora, ale też zażywania przez niego leków o odpowiednim czasie.

Leczenie demencji

Leczenie demencji polega tylko na łagodzeniu jej objawów, ponieważ z demencji nie można się niestety wyleczyć, gdyż jest ona związana z fizycznymi zmianami, które zachodzą w mózgu seniora. W leczeniu demencji stosuje się leczenie farmakologiczne oraz takie, które polega na trenowaniu mózgu, aby jak najdłużej zachował swoją sprawność. Ważne jest, aby te ćwiczenia rozpocząć jak najwcześniej już przy pierwszych objawach choroby. Są to ćwiczenia, które mają polegać na stymulacji mózgu, np. czytanie książek, granie w karty, rozwiązywanie krzyżówek, gry planszowe.

W zaawansowanym stadium choroby konieczne jest leczenie farmakologiczne. Przy demencji podaje się głównie inhibitory cholinesterazy, które stymulują ośrodkowy układ nerwowy i może to być:

• donepezil,
• rywastygmina,
• galantamina,
• takryna,
• ipidakryna.

Można również zastosować memantynę, a jest to stymulant ośrodkowego układu nerwowego, który pobudza działanie tych obszarów mózgu, które są odpowiedzialne za pamięć i świadomość. Poza tym leczenie można uzupełnić ekstraktem z miłorzębu japońskiego, witaminą E oraz selegiliną. Leczenie jest bardzo ważne, ponieważ leki pozwalają złagodzić objawy. To właśnie opiekunka musi pamiętać o podawaniu seniorowi tych leków.

Opieka nad seniorem z demencją

Podczas opiekowania się osobą z demencją potrzeba wiele siły i cierpliwości, ponieważ chory może zachowywać się agresywnie, a zaburzenia funkcji poznawczych będą powodowały urojenia. Poza tym opiekunka musi wykazać się dużym zaangażowaniem. Trzeba poświęcić takiej osobie więcej czasu, ale też opiekowanie się nią wymaga pewnego schematu, co pozwoli i ułatwi seniorowi poruszać się w codziennym życiu.

Najważniejsze jest to, że choremu trzeba zapewnić takie niezmienne środowisko oraz stabilne warunki życia. Można stworzyć taki codzienny harmonogram dnia, co ułatwi seniorowi funkcjonowanie w domu. Warto, aby seniora odwiedzały najbliższe osoby i znajomi. Jeśli są problemy z pamięcią, to można opisać przedmioty, szafki, aby chory wiedział, gdzie znajdzie potrzebne rzeczy.

Senior z demencją nie lubi pośpiechu i ponaglania, ale też należy się do niego zwracać prostym językiem i czasami trzeba powtarzać komunikaty, zdania do niego kierowane. Ważne jest, aby senior był jak najdłużej samodzielny i to nawet wtedy, gdy wykonuje jakieś czynności wolniej niż kiedyś. Duże znaczenie ma również trenowanie pamięci, np. wyliczanki, zabawy słowne, czytanie książek i rozwiązywanie krzyżówek. Niezbędna jest też codzienna dawka ruchu, aby senior jak najdłużej pozostał sprawny.

Demencja jest poważną chorobą, gdzie senior traci zdolność samodzielnego funkcjonowania i to opiekunka musi mu pomóc w codziennym życiu. Jest to ciężka praca, która wymaga poświęcenia i cierpliwości. Demencja nie jest naturalnym objawem starzenia się organizmu, ale chorobą, która może rozwinąć się u seniora, ale nie musi. Dlatego warto go obserwować, a jeżeli pojawią się niepokojące objawy, to należy zgłosić się z seniorem do lekarza.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly