Wstęp

Od dawna wiadomo, że muzyka ma pozytywny wpływ na człowieka. Fala akustyczna to zjawisko fizyczne, które wpływa na nasze samopoczucie i nie tylko. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że muzyka sprawia, że rośliny lepiej rosną, to czemu nie miałaby mieć znaczenia również dla ludzkich komórek i mózgu. Ten pozytywny wpływ na organizm człowieka jest celem działań terapeutycznych nazywanych muzykoterapią.

Muzykoterapia – co to jest?

Muzykoterapia to rodzaj wspomagającej terapii, którą z powodzeniem można stosować w opiece nad osobami starszymi. Co istotne, nie wymaga ona od opiekuna specjalistycznej wiedzy, lecz jedynie podstawowego pojęcia na temat doboru muzyki oraz pewnej znajomości podopiecznego i jego preferencji.

Rodzaje muzykoterapii

Muzykoterapię możemy stosować w dwóch formach:

• Aktywna muzykoterapia: Podopieczny bierze udział w tworzeniu, odtwarzaniu muzyki. Opiera się na zajęciach, podczas których seniorzy śpiewają, grają, tworzą piosenki, klaszczą, angażując się fizycznie.
• Receptywna muzykoterapia: Polega na słuchaniu muzyki. Służy ona relaksacji, fizycznemu wypoczynkowi i może być uzupełniona o rozmowę na temat odczuć podczas słuchania, ale też problemów, ponieważ muzyka służy otwieraniu się.

Muzykoterapia jako sztuka relaksu

Muzykoterapia polegająca na słuchaniu przez seniorów muzyki jest łatwą techniką wsparcia możliwą do zastosowania przez opiekuna. W zasadzie wystarczy najpierw przeprowadzić rozmowę z podopiecznym na temat jego upodobań muzycznych, ulubionych utworów, wykonawców czy kompozytorów, by odpowiednio dobrać repertuar.

Warto uczestniczyć z nim podczas słuchania, by móc porozmawiać i obserwować, w jaki sposób reaguje na wybraną muzykę. Dobrze dobrane utwory powinny wprawić podopiecznego w stan odprężenia i pozbycia się napięć z organizmu. Stres dnia codziennego, który często u seniorów może przejawiać się agresją, powinien być odreagowywany w miarę możliwości jak najszybciej. Muzyka jest ku temu doskonałym, łatwo dostępnym narzędziem.

Warto pamiętać, że słuchanie muzyki wpływa na cały organizm nie tylko psychicznie, zmniejszając liczbę zachowań negatywnych, ale również fizycznie, stabilizując tętno.

Muzykoterapia aktywna, czyli senior śpiewa

W pracy z seniorami niezwykle pozytywne oddziaływanie na ich stan psychofizyczny ma śpiew. Należy jednak pamiętać o dobrym doborze repertuaru. Zaleca się przede wszystkim piosenki z lat młodości. Osoby cierpiące na demencję przenoszą się w inne czasy, ich mózg jest pobudzony. Powrót do młodości pobudza wspomnienia oraz historie ze swojego życia o silnym ładunku emocjonalnym.

To doskonały bodziec do podjęcia rozmów z innymi osobami, otwarcia się i dzielenia się własnymi doświadczeniami. Integruje z drugim człowiekiem, co buduje poczucie własnej wartości. To niezwykle ważne, ponieważ osoby starsze często zmagają się z poczuciem osamotnienia, wyobcowania ze społeczeństwa.

Śpiew doskonale sprawdza się w pracy z grupą, ale także w zajęciach indywidualnych. Regularne prowadzenie tego typu zajęć wyraźnie wpływa nie tylko na samopoczucie pacjenta, ale także na poprawę motoryki czy sprawności narządów mowy. Seniorzy zaczynają mówić wyraźniej, mają lepszą koncentrację.

Nie należy się obawiać stosowania muzykoterapii z osobami o dużych ograniczeniach fizycznych, wycofanych czy nieumiejących śpiewać. Mimo trudności w mowie, poruszaniu się pod wpływem muzyki seniorzy aktywizują się, klaszczą, ruszają. Choć na co dzień mają problemy z logicznym wypowiadaniem się, rozmową, to często potrafią przypomnieć sobie słowa piosenki sprzed lat. Śpiewanie stymuluje bowiem mowę i pamięć. Umiejętność przypomnienia sobie piosenki, tekstu seniorzy postrzegają jako sukces, przynosi im zadowolenie i spokój.

Songwriting, czyli senior tworzy piosenkę

Pobudzenie mózgu do aktywności przez muzykę można również osiągnąć, stosując ćwiczenia typu songwriting, czyli pisanie piosenek.

W pierwszych etapach muzykoterapii wykorzystuje się teksty znanych utworów, w których usuwa się jakieś fragmenty i prosi seniorów o wstawienie dowolnych słów. Można też przygotować fragmenty kilku utworów i poprosić o połączenie ich w nową piosenkę. Są to ćwiczenia, które przygotowują podopiecznego do stworzenia własnej piosenki np. opisującej jego życie.

Songwriting jest bardziej wymagającą techniką niż samo śpiewanie, ale przynosi jeszcze większe korzyści dla osób z demencją. Według badań podczas takich zajęć dochodzi do częściowej kompensacji uszkodzonych obszarów mózgu spowodowanych chorobą i możliwe jest tymczasowe zwiększenie możliwości poznawczych, pamięciowych i językowych.

Dlaczego warto stosować muzykoterapię

Choć muzykoterapia ma swoje zastosowanie w medycynie, to w praktyce może być wykorzystywana przez każdego. Nie wymaga ani przygotowania muzycznego ani lekarskiego. Warto patrzeć na nią jako doskonałe narzędzie spędzania przez osoby starsze czasu, a więc po prostu odpoczynku i dobrej zabawy.

Muzykoterapia łagodzi stany lękowe i napięcia, stymuluje funkcje poznawcze i pamięć, wspomaga koncentrację oraz polepsza relacje z innymi ludźmi. Tym samym dla opiekunów osób starszych niesie takie pożytki jak lepsza komunikacja z podopiecznym i większa satysfakcja z pracy.