Nadciśnienie tętnicze
co trzeba wiedzieć?
Opiekunka, pracując z seniorem z nadciśnieniem, musi wiedzieć, jakie są prawidłowe jego wartości i co ma zrobić, gdy wzrośnie ponad normę...
03 grudnia 2018
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze to bardzo powszechna choroba, której występowanie wzrasta wraz z wiekiem. Warto wiedzieć, że zwiększone nadciśnienie bardzo źle wpływa na cały organizm, a nawet może doprowadzić do zgonu. Dlatego opiekunka musi zadbać o to, aby podopiecznemu mierzyć regularnie ciśnienie i w związku z tym sprawdzać, czy jego wartości są prawidłowe. Poza tym opiekunka musi zapoznać się z tym, co senior może robić, a co nie, jaką powinien stosować dietę i czy ważny jest dla niego wysiłek fizyczny. Natomiast, pracując z seniorem bez nadciśnienia, to i tak warto seniorowi mierzyć raz na jakiś czas ciśnienie i sprawdzać, czy nie pojawiają się niepokojące objawy takiego nadciśnienia. Warto też znać prawidłowe normy ciśnienia.
Prawidłowe normy ciśnienia
Za normalne ciśnienie uważa się <120 skurczowe i <80 rozkurczowe. Często wartości te mogą wzrastać, ale nie zawsze powodują zagrożenie dla życia. jednak przyjęto, że taką graniczną wartością pomiaru, od której można mówić o nadciśnieniu jest 140 – 160 skurczowe i 90 – 95 rozkurczowe.
Warto wiedzieć, że Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego klasyfikuje ciśnienie tętnicze wg schematu:
- optymalne = <120 (skurczowe Hg) i <80 (rozkurczowe Hg);
- prawidłowe = 120 – 129 i/lub 80 – 84;
- wysokie prawidłowe = 130 – 139 i/lub 85 – 89;
- nadciśnienie tętnicze 1. stopnia = 140 – 159 i/lub 90 – 99;
- nadciśnienie tętnicze 2. stopnia = 160 – 179 i/lub 100 – 109;
- nadciśnienie tętnicze 3. stopnia = ≥180 i/lub ≥110;
- izolowane nadciśnienie tętnicze = ≥140 i <90.
Takie zestawienie opiekunka może sobie zapisać na kartce i, np. powiesić na lodówce. Dzięki temu będzie mogła prawidłowo rozpoznać, jakie ciśnienie w danej chwili ma senior, co jest bardzo ważne, aby wiedzieć, jakie podać mu leki.
Wartość ciśnienia uzależniona jest od dwóch czynników:
- od objętości krwi, którą serce wyrzuca z komory w ciągu jednej minuty i jest to tzw. pojemność minutowa serca;
- oporu, jakie ściany naczyń stawiają przepływającej krwi.
Rodzaje nadciśnienia tętniczego
Rodzina czy sam podopieczny powinien przekazać opiekunce, z jakim rodzajem nadciśnienia się zmaga, ponieważ od tego zależą również leki jakie bierze. Wyróżnia się dwa rodzaje nadciśnienia:
- pierwotne,
- wtórne.
Nadciśnienie pierwotne stanowi 90% wszystkich przypadków nadciśnienia tętniczego i nie jest możliwe ustalenie jego jednoznacznej przyczyny. Na jego rozwój mają wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe, np. spożywanie dużej ilości soli w diecie, otyłość, stres czy siedzący tryb życia. Natomiast przy nadciśnieniu wtórnym można wskazać konkretną przyczynę, a może to być: nadciśnienie nerkopochodne, gdzie patologia może dotyczyć różnych struktur nerki (czyli choroby naczyń nerkowych, choroby miąższu nerki, zmiany pozanerkowe, zespół Conna, zespół Cushinga, guz chromochłonny nadnerczy, akromegalia i nadczynność tarczycy), a także koarktacja aorty (czyli zwężenie średnicy aorty), zespół obturacyjnego bezdechu sennego, choroby neurologiczne (np. guzy i urazy mózgu), nadciśnienie polekowe oraz nadciśnienie wywołane substancjami toksycznymi.
Jak nadciśnienie tętnicze wpływa na organizm człowieka?
Bardzo ważne znaczenie dla opiekunki ma również znajomość, jak nadciśnienie tętnicze wpływa na organizm człowieka, ponieważ warto wiedzieć, co może się stać, jeżeli dojdzie do zaniedbania w przypadku wysokiego nadciśnienia tętniczego. Dzieje się tak, ponieważ wysokie ciśnienie, które długo się utrzymuje może doprowadzić do rozwoju zmian w tętnicach, które doprowadzają krew do różnych narządów. To z kolei może się skończyć uszkodzeniem ich struktury, a także zaburzeniem ich funkcji.
Zmiany, do których może dojść to:
- naczynia tętnicze – takie długotrwałe działanie wysokiego ciśnienia na ściany naczyń tętniczych może doprowadzić do ich pogrubienia i przerostu, ale też nadciśnienie może przyspieszyć rozwój miażdżycy. Zmiany te dotyczą przeważnie tętnic szyjnych, wieńcowych, nerkowych, tętnic mózgu oraz kończyn dolnych;
- serce – wysokie ciśnienie sprawia, że serce musi pokonać większy opór, aby krew została wtłoczona do aorty. Jeśli mięsień sercowy będzie nadmiernie obciążony, to doprowadzi to do przerostu i rozwoju niewydolności lewej komory. Z tego powodu komora traci zdolność do przepompowywania krwi do naczyń tętniczych;
- mózg – miażdżyca tętnic mózgowych powoduje, że dochodzi do niedokrwienia mózgu, ale też może dojść do utworzenia się zatoru, który staje się przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu;
- gałki oczne – mogą pojawić się zmiany naczyniowe siatkówki, co może z kolei doprowadzić do krwotoków oraz obrzęku tarczy nerwu wzrokowego. Jest to tzw. retinopatia nadciśnieniowa;
- nerki – może dojść do zmian w tętnicach, które doprowadzają krew do nerki, a może to być miażdżyca, ale też stwardnienie, jak i pogrubienie ściany naczyniowej. W końcu powoduje to niedokrwienie nerki, a nawet może zakończyć się marskością;
- aorta – u 10% chorych z nadciśnieniem może pojawić się tętniak aorty, a rzadziej tętniak rozwarstwiający aorty.
Czynniki ryzyka rozwoju nadciśnienia
Jeśli nasz podopieczny nie ma jeszcze nadciśnienia tętniczego, to warto go obserwować i regularnie mierzyć ciśnienie, aby sprawdzić, czy nie dochodzi do rozwoju takiego nadciśnienia. W związku z tym trzeba zwrócić uwagę na czynniki ryzyka takiego nadciśnienia, a są to:
- podeszły wiek,
- płeć męska,
- mała aktywność fizyczna,
- dieta bogata w sól,
- otyłość,
- alkohol,
- palenie papierosów,
- stres.
Wszystkie te czynniki są bardzo ważne, ponieważ mają duży wpływ na rozwój nadciśnienia tętniczego. Na przykład opiekunka powinna zwracać uwagę na to, aby nie przygotowywać posiłków, które są bardzo dobrze dosolone, gdyż dieta bogata w sól szkodzi seniorowi. Trzeba również sprawdzać, np. czy senior ukradkiem nie pije alkoholu albo czy nie pali papierosów.
Objawy nadciśnienia tętniczego
Ważne znaczenie dla opiekunki seniora ma znajomość podstawowych objawów nadciśnienia tętniczego. Dzięki temu będzie można szybciej rozpoznać, czy naszemu podopiecznemu grozi nadciśnienie tętnicze. Jednak 50% osób z nadciśnieniem w ogóle nie ma żadnych objawów. Do najważniejszych objawów nadciśnienia należą:
- bóle głowy, a przeważnie te poranne, w okolicy potylicznej;
- trudności z koncentracją;
- nadpobudliwość;
- kołatanie serca;
- nadmierna potliwość;
- rumień twarzy, szyi, klatki piersiowej, który występuje przejściowo.
Natomiast w bardziej zaawansowanym stadium choroby mogą się pojawić objawy, które wynikają z powikłań nadciśnienia:
- łatwe męczenie się, duszność;
- bóle za mostkiem;
- szumy uszne;
- zawroty głowy;
- zaburzenia wzroku;
- objawy niewydolności nerek;
- napadowe bóle głowy z nudnościami i wymiotami.
Z objawami tymi powinna zapoznać się każda opiekunka seniora, aby mogła jak najszybciej wykryć, że podopieczny ma problemy z wysokim nadciśnieniem tętniczym. Dzięki temu może mu nawet uratować życie. Praca jako opiekunka jest bardzo ciężka, ponieważ powinna ona mieć wiedzę na temat podstawowych chorób, np. zawał serca, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, ale też choroba Alzheimera lub choroba Parkinsona. To sprawia, że jest się bardziej pożądaną opiekunką, a co za tym idzie – można szybciej znaleźć zatrudnienie.
Diagnoza nadciśnienia tętniczego
Jeśli opiekunce uda się rozpoznać nadciśnienie tętnicze u seniora, to powinna ona o tym powiadomić jego rodzinę oraz lekarza, który go prowadzi. Dzięki temu możliwe będzie ustalenie prawidłowego leczenia. O nadciśnieniu tętniczym mówi się, gdy jego wartość przekracza 140/90 mmHg. Natomiast w wątpliwych przypadkach możliwe jest też wykonanie 24-godzinnego monitorowania ciśnienia tętniczego. Jest to metoda, która pozwala określić wartości ciśnienia w czasie aktywności seniora i podczas snu. Po rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego trzeba ustalić, czy ma ono charakter pierwotny, a czy może wtórny, ale też ustalić ewentualne powikłania nadciśnienia. Poza tym u każdego seniora z rozpoznanym nadciśnieniem trzeba wykonać podstawowe badania laboratoryjne, takie jak:
- morfologia krwi;
- stężenie glukozy;
- stężenie sodu, potasu, mocznika i kreatyniny we krwi oraz badanie ogólne moczu;
- stężenie cholesterolu.
U każdego seniora trzeba również zrobić EKG, które pozwoli stwierdzić, czy są cechy przerostu i przeciążenia lewej komory serca. Wykonuje się też badania dodatkowe, takie jak:
- zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej i badanie echokardiograficzne serca;
- badanie dna oka;
- ultrasonografia nerek i tętnic szyjnych.
Poza tym robi się też badania, które pozwolą określić konkretną przyczynę nadciśnienia tętniczego, np. angiografię tętnic nerkowych. Jeśli badania nic nie wykażą, to rozpoznaje się nadciśnienie pierwotne.
Leczenie nadciśnienia tętniczego
Leczenie nadciśnienia tętniczego jest bardzo istotne, ponieważ nieleczone może doprowadzić nawet do śmierci. Dlatego ważne zadanie do spełnienia ma tutaj również opiekunka, która będzie cały czas czuwała nad seniorem. Bardzo często to opiekunka jest odpowiedzialna za podawanie seniorowi leków, ale też do jej obowiązków może należeć przygotowywanie mu posiłków, a więc trzeba zadbać, aby nie były, np. zbyt bardzo słone. Poza tym opiekunka będzie również odpowiedzialna za mierzenie ciśnienia seniorowi, a więc warto nauczyć się tego zanim pojedzie się do pracy do seniora.
Celem leczenia nadciśnienia jest utrzymanie prawidłowych wartości ciśnienia na poziomie poniżej 140/90 mmHg. Jeśli jest to nadciśnienie wtórne, to bardzo ważne jest usunięcie przyczyny tego nadciśnienia, np. konieczne może być usunięcie guza chromochłonnego.
Natomiast leczenie nadciśnienia pierwotnego polega nie tylko na zmianie trybu życia, ale również opiera się na leczeniu farmakologicznym. O wyborze odpowiedniej terapii decyduje się na podstawie:
- wartości ciśnienia tętniczego,
- wieku seniora,
- współistniejących chorób,
- obciążenia czynnikami ryzyka.
Na czym polega zmiana trybu życia? Głównie na:
- redukcji masy ciała,
- przejścia na dietę śródziemnomorską,
- ograniczeniu spożywana soli,
- aktywności fizycznej i to regularnej,
- ograniczeniu spożycia alkoholu,
- przestaniu palenia papierosów,
- unikaniu stresu,
- wykonywaniu ćwiczeń relaksacyjnych.
Natomiast leczenie farmakologiczne polega na zażywaniu jednego lub kilku leków, które mają na celu obniżenie ciśnienia. Do takich podstawowych leków na nadciśnienie zalicza się:
- ß-blokery,
- blokery kanałów wapniowych,
- inhibitory konwertazy (ACEI),
- blokery receptoraangiotensywnego (ARB),
- leki moczopędne.
Leki, które obniżają nadciśnienie, należy przyjmować rano, ponieważ po przebudzeniu ciśnienie jest zawsze najwyższe. Przyjmowanie kolejnych dawek w ciągu dnia zależy od wartości ciśnienia i stanu chorego. Opiekunka seniora z nadciśnieniem musi zapoznać się ze wszystkimi lekami, które ma przepisane senior i powinna dowiedzieć się, kiedy ma je zażywać. Regularne zażywanie leków pozwoli na unormowanie ciśnienia tętniczego u seniora.
Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego
Bardzo ważne jest, aby opiekunka wiedziała, jak należy prawidłowo mierzyć ciśnienie u seniora. To pozwoli na regularne sprawdzanie, czy ciśnienie się poprawia, a to oznacza, czy jest w normie, a czy może znowu wzrosło. Najważniejsze zasady dotyczące pomiaru ciśnienia tętniczego to:
- pomiar należy wykonywać w pozycji siedzącej, po minimum pięciominutowym odpoczynku i to w jakichś spokojnych warunkach;
- przed pomiarem przez minimum trzydzieści minut nie należy palić papierosów, pić kawy i wykonywać ćwiczeń fizycznych;
- przedramię ręki należy oprzeć o płaską powierzchnię i powinna znajdować się na wysokości serca;
- plecy muszą być oparte, a stopy postawione na podłodze;
- jednorazowo trzeba wykonać dwa lub trzy pomiary, w odstępach około jednej minuty i przyjmuje się wartość średnią;
- wyniki zawsze trzeba notować, aby później można było pokazać je lekarzowi.
Nadciśnienie tętnicze to poważna choroba, której nie należy bagatelizować. Dlatego zatrudniając się u seniora, jako opiekunka, trzeba dowiedzieć się, na jakie choroby choruje senior oraz jakie zażywa leki. Ważne jest, aby zawsze stosować się do zaleceń lekarza, a dzięki temu można naprawdę uratować seniorowi życie.
Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly
