Zaćma - “królowa” zaburzeń wzroku u osób starszych

Opiekunka zajmująca się seniorem w Niemczech niejednokrotnie musi zmierzyć się z widocznymi objawami jego niedyspozycji zdrowotnej. Bardzo często są one uwarunkowane postępującą chorobą, na którą zapadł senior, ale warto zaznaczyć, że niektóre z pojawiających się schorzeń to po prostu etapy naturalnego procesu starzenia organizmu. Niestety, wraz z wiekiem, narządy słuchu oraz wzroku ulegają stopniowemu pogorszeniu. O ile niewielka zmiana nie powinna budzić mimo wszystko dużych obaw, to zdecydowanie nie można jej lekceważyć, ponieważ może przyczynić się do zaawansowanej choroby lub zaburzenia. Osoby w podeszłym wieku są szczególnie narażone na powstanie i rozwój zaburzeń wzroku.

Najczęstszym schorzeniem, występującym właśnie w tym zakresie, jest zaćma. W badaniach szacuje się, że w Polsce na zaćmę choruje około 800 tysięcy osób, z czego zdecydowanie rzadziej ujawnia się ona u mężczyzn. Seniorzy w dużej ilości przypadków nie zdają sobie jednak sprawy, że początkowo „niewinne” i mało poważne problemy ze wzrokiem mogą być objawem poważnego schorzenia. Upływ czasu w sposób niekorzystny wpływa na zdolność akomodacji oka, stan skupienia jego soczewki – a to w konsekwencji znajduje swoje odbicie w pogorszeniu jakości widzenia.

Seniorzy nierzadko próbują bagatelizować problem i w nieskończoność przekładają wizytę kontrolną u lekarza, a to podstawa, jeżeli chodzi o profilaktykę, a później leczenie. Duże znaczenie wobec możliwego wystąpienia zaburzeń wzroku ma również prowadzony tryb życia, dieta, a także...wcześniejsze zaniedbania (praca przy komputerze trwająca dużą ilość godzin bez przerwy, źle dobrane bądź niezmieniane przez lata okulary…). Warto zatem zwrócić uwagę na fakt, jakie choroby związane z widzeniem często dają o sobie znać w starszym wieku, aby móc stawić im czoła.

Ogólna charakterystyka choroby

Mianem zaćmy określa się w fachowej terminologii całość procesu uwzględniającego stopniowe zmętnienie soczewki oka, w wyniku postępującego starzenia jej struktury. Wśród występujących typów zaćmy starczej można wymienić choćby zaćmę korową, jądrową lub podtorebkową czaszowatą. Każda z nich posiada swoją specyfikę i objawy, jednak w dużej mierze zaćma starcza przyjmuje postać mieszaną. Zaćma starcza jest w dużej mierze konsekwencją niektórych chorób, np. cukrzycy, czasem przebytego wypadku i doznanego w jego wyniku urazu, a niekiedy również efektem zażywania niektórych leków.

Podczas pierwszego etapu zaćmy senior zwykle jest poddawany leczeniu rozmaitymi preparatami, mającymi na celu złagodzić rozwój choroby. W późniejszym czasie, aby zamknąć całą procedurę walki z tym przypadkiem zaburzenia wzroku, przystępuje się do zabiegu operacyjnego, w trakcie którego następuje usunięcie uszkodzonej soczewki oraz wstawienie sztucznej. Szacuje się, że dzięki wprowadzeniu bardziej nowoczesnych metod i technik wykorzystywanych podczas operacji, cierpiący na zaćmę seniorzy dużo łatwiej przechodzą rekonwalescencję i wracają do funkcjonowaniu w normalnym trybie po zabiegu.

Przyczyny występowania zaćmy i jej objawy

Zaćma najczęściej pojawia się zwykle u ludzi pomiędzy 55 a 60 roku życia. Może również pojawiać się u ludzi młodych, ale wtedy przyczyną są najczęściej:

• urazy lub stany zapalne oka,
• choroby przewlekłe typu cukrzyca,
• praca wykonywana w warunkach szkodliwych, ciągły kontakt oczu z chemikaliami,
• przyjmowanie niektórych leków, a w szczególności sterydów.

W przypadku osób w podeszłym wieku zaćma jest (jak zostało to już wcześniej wspomniane), naturalnym objawem starzenia się organizmu. Z wiekiem zmienia się przede wszystkim metabolizm, pojawiają się również zaburzenia równowagi (biochemicznej czy też osmotycznej). To w zupełności nie pozwala na zachowanie pełnej przejrzystości soczewki oka. Według standardów, soczewka skupia promienie świetlne konkretnie na powierzchni samej siatkówki, tworząc w konsekwencji wyraźny obraz obiektów w każdej z możliwych odległości.  Pod wpływem upływu czasu, soczewka traci jednak swoją elastyczność, w rezultacie mętniejąc. Ten proces sprawia z kolei, że do oka dociera zdecydowanie mniejsza ilość światła, które dodatkowo ulega stopniowemu rozproszeniu. W efekcie końcowym widziany przez seniora obraz staje się dużo mniej wyraźny, a nawet - rozmazany lub kompletnie  zamglony.

Chorobie nie można właściwie w żaden sposób zapobiec, nawet takimi sposobami jak prowadzenie zdrowego trybu życia, utrzymywanie prawidłowej i dobrze zbilansowanej diety, czy też stosowanie odpowiednich kropli do oczu. Co istotne, zaćma może być wrodzona i przebiegać u każdego inaczej. Bywa tak, że jej rozwój trwa kilka miesięcy, ale potrafi również atakować oko przez wiele lat. Konsekwencje tego procesu wyglądają za każdym razem praktycznie tak samo - następuje pogorszenie widzenia w danym oku. Warto jednak nadmienić, iż w zdecydowanej większości przypadków zaćma występuje w obu oczach.  Zaćma niemal u każdego przebiega inaczej – niekiedy rozwija się kilka miesięcy, a czasem przez wiele lat.

Do podstawowych objawów zaćmy zalicza się:

• nieostre, zamglone lub zaciemnione widzenie;
• tak zwane widzenie podwójne;
• widzenie bledszych/ wyblakłych kolorów;
• pogorszenie ostrości widzenia przedmiotów z bliska, i z daleka;
• pojawianie się kolistej obwódki wokół źródeł światła;
• wysoka wrażliwość na światło;
• zaburzenia w ocenie odległości

Czy da się skutecznie leczyć zaćmę?

Istnieją mimo wszystko sposoby na to, by powstrzymać rozwój zaćmy. Pierwszy z nich to profilaktyka w leczeniu tego schorzenia – zdecydowanie najlepszy krok poczyniony na drodze do skutecznego wyleczenie choroby. Najważniejsze są regularne wizyty u okulisty - one w zasadzie stanowią gwarancję możliwie szybkiego zdiagnozowania ewentualnie rozwijającej się u seniora zaćmy.

Jeżeli zaćma zostanie wykryta w stadium tego rodzaju, które już kwalifikuje pacjenta do leczenia, lekarz daje w tym momencie skierowanie dla pacjenta na operację. Operacja to jedyny sposób usunięcia tego typu zaburzeń i problemów ze wzrokiem, który można ( o ile nie występują inne przeciwwskazania zdrowotne), stosować u osób chorujących w każdym wieku. W przeciwnym razie, gdy chory będzie skazany na czekanie, w dużym stopniu zwiększa się ryzyko powikłań i zagrożeń, a całe leczenie wraz z hospitalizacją stanie się jeszcze bardziej uciążliwe.

Opieka nad chorym na zaćmę

Osoby opiekujące się seniorami cierpiącymi na zaćmę,  muszą w pierwszej kolejności pamiętać, że w momencie pogorszenia ostrości wzroku należy niezwłocznie udać się ze swoim podopiecznym do okulisty. Niezwykle ważne jest właściwe postępowanie z pacjentami, którzy przeszli operację zaćmy. Wtedy oczywiście priorytetowe są zalecenia lekarza-specjalisty oraz regularność wizyt kontrolnych u okulisty. Zwłaszcza ten ostatni czynnik ma szczególny wpływ na rekonwalescencję po zabiegu operacyjnym (który sam w sobie być może nie wydaje się nazbyt skomplikowany, jednak przestrzeganie zasad po jego przebyciu to kluczowa kwestia, jeśli chodzi o powrót do zdrowia).

Po zabiegu nie wolno zapominać o używaniu przez 3-4 tygodnie kropli o działaniu antybiotykowo-sterydowych. Senior po zabiegu powinien również unikać przez 2-3 miesiące wzmożonego, intensywnego wysiłku fizycznego oraz pamiętać o profesjonalnej i systematycznej ochronie przed promieniowaniem słonecznym (stosowanie kremów z filtrem UV, zakładanie każdorazowo przed wyjściem z domu okularów przeciwsłonecznych). 

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly