Jakie jest postępowanie podczas zawału serca?

Zawał serca to bardzo poważna choroba, której nie wolno bagatelizować. Opiekunka osób starszych, która jedzie do pracy za granicę, może dostać pod opiekę seniora, który będzie już po zawale serca i trzeba się nim opiekować albo może to być senior, u którego dopiero może dojść do zawału. Przecież nigdy nie wiadomo, co może się przydarzyć w czasie takiej pracy. Wtedy opiekunka musi wiedzieć, jak należy postępować przy podejrzeniu zawału serca. Dlatego warto poznać już wcześniej, jakie są przyczyny, objawy i leczenie zawału serca.

Zawał serca jest stanem, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen, a jego podażą. Głównym objawem zawału serca jest silny ból w klatce piersiowej. W związku z brakiem tlenu dochodzi do ostrego niedotlenienia oraz martwicy mięśnia sercowego. Taka najważniejsza przyczyna zawału serca to zamknięcie tętnicy wieńcowej przez zakrzep. Ten zakrzep powstaje w związku z pękniętą blaszką miażdżycową. Tętnica wieńcowa jest odpowiedzialna za odpowiednie ukrwienie mięśnia sercowego.

Przyczyny zawału serca

Warto, aby opiekunka wcześniej poznała, jakie mogą być przyczyny zawału serca. Dzięki temu będzie wiedziała, czy jakaś choroba, którą ma podopieczny, może mieć wpływ na powstanie zawału serca. Należy wiedzieć, że do zawału może dojść w godzinach porannych albo przedpołudniowych. Jeśli chodzi o bezpośrednią przyczynę wyzwalającą zawał serca, to może to być, np. jakiś gwałtowny wysiłek fizyczny albo stres, co może doprowadzić do utraty stabilności blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej.

Są jeszcze inne przyczyny zawału serca, które mają istotne znaczenie. Mogą to być zmiany patologiczne w obrębie naczyń wieńcowych, ale inne niż miażdżyca, a zalicza się do nich, np. wady rozwojowe, zmiany zapalne, pourazowe, zator w przebiegu posocznicy czy zakrzepy związane z nadkrzepliwością. Przyczyną zawału może też być stan związany z nieodpowiednim dostarczaniem tlenu w stosunku do jego zapotrzebowania, ale bez patologii w obrębie tętnic wieńcowych, np. zatrucie tlenkiem węgla, niedokrwistość czy kardiomiopatia przerostowa.

Czynniki ryzyka zawału serca

Należy też zwrócić uwagę na czynniki ryzyka zawału serca, ponieważ dzięki temu opiekunka też będzie mogła wywnioskować, czy jej podopiecznemu grozi zawał serca, czy jest po prostu w grupie ryzyka. Jeśli tak, to trzeba go otoczyć szczególną opieką i codziennie się nim dobrze zajmować, aby, np. nie przeciążał się czy nie miał dużego stresu. Dla opiekunki taki senior z ryzykiem zawału, to niełatwe wyzwanie, ponieważ musi ona czuwać nad seniorem i szczególnie się o niego zatroszczyć. Do takich najważniejszych czynników ryzyka zalicza się:

• wiek u mężczyzn powyżej 45 lat, a u kobiet powyżej 55 lat;
• płeć męska, gdyż mężczyźni 2 – 3 razy częściej chorują na zawał serca;
• czynniki genetyczne i związane z tym obciążenia rodzinne;
• przebyty zawał albo rozpoznanie innej postaci choroby niedokrwiennej serca – jest wtedy duże prawdopodobieństwo zawału serca;
• nadciśnienie tętnicze, ponieważ krew, która płynie pod wysokim ciśnieniem, zaczyna uszkadzać ściany naczyń, a w tym również tętnic wieńcowych, to z kolei sprzyja tworzeniu się oraz pękaniu blaszek miażdżycowych;
• przy cukrzycy ryzyko zawału jest większe;
• zaburzenia lipidowe, czyli podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz trójglicerydów, a także obniżenie stężenia frakcji HDL, co sprzyja rozwojowi miażdżycy;
• nieprawidłowa dieta, a więc spożywanie dużych ilości tłuszczów zwierzęcych, zbyt duża ilość soli oraz nadmiar cukrów;
• otyłość sprzyja powstawaniu nadciśnienia tętniczego, cukrzycy oraz miażdżycy, a to z kolei ma wpływ na występowanie zawału serca;
• palenie papierosów, które przyspiesza rozwój miażdżycy;
• siedzący tryb życia.

Na niektóre z tych czynników opiekunka może mieć wpływ, np. na dietę seniora, może pilnować, czy senior pali papierosy albo pije alkohol czy się trochę rusza.

Objawy zawału serca

Znajomość objawów zawału serca jest bardzo ważna w pracy opiekunki, ponieważ to powoli jej rozpoznać zawał serca, gdyby przydarzył się jej podopiecznemu. Jeśli będzie się znało podstawowe objawy, to będzie szybsza możliwość udzielenia odpowiedniej pomocy seniorowi, co może mu uratować życie.

Takim najważniejszym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej. Jest to bardzo silny ból, który ma charakter ucisku lub pieczenia. Najczęściej zlokalizowany jest za mostkiem i to zwykle na większym obszarze. Ból ten może promieniować do innych miejsc, ale najczęściej do żuchwy, lewego barku i ramienia, nadbrzusza albo okolicy międzyłopatkowej. Taki ból zazwyczaj trwa powyżej 20 minut i nie ustąpi w spoczynku ani po zażyciu nitrogliceryny. Jeśli senior przyjmie nitroglicerynę, a po 5 minutach ból nadal będzie się utrzymywał, to należy wezwać pogotowie.
Poza tym wyróżnia się jeszcze inne objawy zawału serca, a jest to:

• osłabienie;
• zawroty głowy;
• omdlenie;
• stan podgorączkowy;
• silny lęk przed śmiercią;
• bladość i poty;
• nudności, wymioty oraz kołatanie serca;
• duszność;
• kaszel z odkrztuszaniem krwistej wydzieliny, a w skrajnych przypadkach mogą pojawić się objawy obrzęku płuc.

Bardzo rzadko zdarza się, że chory nie będzie miał objawów bólowych i jest to tzw. niemy zawał. Najczęściej jest on u osób starszych i u tych, którzy chorują na cukrzycę.

Powikłania po zawale serca

Powikłania po zawale serca mogą być bardzo poważne, ponieważ taki zawał jest stanem zagrożenia życia. Dlatego, kiedy senior ma objawy zawału, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe, a czekając na nie, udzielić seniorowi pomocy. Praca opiekunki jest ciężka i wymaga znajomości wielu chorób, ponieważ nigdy nie wiadomo, z czym można mieć do czynienia. Natomiast do takich najważniejszych powikłań związanych z zawałem serca zalicza się:

• zaburzenia rytmu,
• ostrą niewydolność serca,
• pękniecie mięśnia sercowego.
  Prawie połowa chorych, jakieś 30 – 50%, umiera przed dotarciem do szpitala.

Diagnoza zawału serca

Aby można było rozpoznać zawał serca, lekarz musi stwierdzić podwyższone stężenie biochemicznych markerów uszkodzenia mięśnia sercowego, a także pacjent musi spełnić jeden z poniższych warunków:

• obecność typowego dla zawału serca bólu w klatce piersiowej;
• pojawienie się charakterystycznych zmian w badaniu EKG;
• pojawienie się zmian w badaniach obrazowych, czyli badanie echokardiograficzne, a są to typowe zmiany dla świeżej martwicy mięśnia sercowego.

Leczenie szpitalne i przedszpitalne zawału serca

Przy zawale serca bardzo ważne jest leczenie, a następnie zastosowanie się do zaleceń lekarza, nad czym będzie już musiała czuwać opiekunka. Leczenie przedszpitalne obejmuje podanie następujących leków:

• nitrogliceryna – gdzie pierwszą dawkę może przyjąć sam senior, gdy pojawia się ból. Przyjmuje się ją pod język w postaci tabletki lub dawki aerozolu;
• tlen – podaje się go już w karetce pogotowia ratunkowego;
• morfina – ma działanie przeciwbólowe, co zmniejsza dyskomfort pacjenta;
• aspiryna, heparyna, klopidogrel – mają za zadanie obniżyć krzepliwość krwi.
  Natomiast leczenie szpitalne prowadzone jest na oddziale intensywnej opieki kardiologicznej. Są trzy strategie leczenia zawału serca:

1. leczenie reperfuzyjne – polega na mechanicznym udrożnieniu naczyń wieńcowych;
2. leczenie fibrynolityczne – polega na dożylnym podawaniu leków, które mają rozpuścić przyczynę zawału, czyli zakrzep, a podaje się: streptokinazę, alteplazę, tenekteplazę;
3. leczenie zachowawcze – tutaj senior będzie miał podawane leki, które zapobiegają dalszemu niedokrwieniu mięśnia sercowego, a także leki stabilizujące blaszkę miażdżycową, np. nitrogliceryna, morfina czy też blokery kanałów wapniowych.
   Wybór odpowiedniej metody leczenia będzie zależał od stanu klinicznego chorego, typu zawału, ryzyka zgonu, a także dostępności w danym szpitalu poszczególnych metod.

Jakie zalecenia dostaje do domu chory po zwale serca?

Zalecenia, które chory dostaje do domu po zawale serca są bardzo ważne i nie wolno ich bagatelizować, ponieważ mają one na celu zmniejszyć ryzyko ponownego wystąpienia zawału serca. Dlatego duże nadzieje rodzina seniora będzie pokładała w opiekunce, ponieważ to ona będzie pilnowała jego diety. Dieta po zawale powinna być oparta głównie na produktach zbożowych. Codziennie w diecie powinny znaleźć się produkty niskotłuszczowe, czyli jogurty, kefiry, chude mleko. Nie wolno również zapominać o owocach i warzywach. Senior powinien jeść ryby, chude mięso, rośliny strączkowe. Natomiast trzeba ograniczyć spożywanie jajek i czerwonego mięsa, a także słodyczy, dosalania potraw, słodzenia napojów czy picia dużych ilości alkoholu.
Ważne jest, aby senior przestał palić papierosy i tutaj opiekunka musi go bardzo dobrze pilnować, ponieważ bardzo często senior może sobie palić w ukryciu.
Istotne znaczenie ma też regularny wysiłek fizyczny, ponieważ nawet 30 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego zmniejsza ryzyko zawału serca. Może to być, np. spacer, a nawet basen czy jazda na rowerze, jeżeli senior daje jeszcze radę.
Na pewno trzeba zredukować masę ciała i obwód talii, a zapewni to odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny, a do tego trzeba unikać stresów.
Ostatnie zalecenie dotyczy utrzymania na właściwym poziomie wartości ciśnienia tętniczego, glukozy oraz cholesterolu.

Pierwsza pomoc przy zawale

To bardzo ważne, aby opiekunka umiała postąpić prawidłowo, gdy istnieje podejrzenie ryzyka zawału serca, ponieważ to bardzo często może uratować życie seniora. Dlatego warto wiedzieć, że w razie zawału należy:

• uspokoić chorego i niech też nie wykonuje zbędnych ruchów;
• zapewnić dostęp powietrza, np. poprzez otwarcie okna, ale też zdjąć te elementy garderoby, które uciskają go, np. krawat;
• jeśli chory ma azotany, które wcześniej zażywał, to w razie wystąpienia bólu powinien przyjąć jedną dawkę nitrogliceryny pod język, a jeżeli w ciągu 5 minut ból nie ustępuje należy wezwać pogotowie ratunkowe;
• można choremu podać, zamiast nitrogliceryny, 300 mg aspiryny lub polopiryny C, ale już doustnie. Tylko trzeba wcześniej zapytać, czy chory nie jest uczulony;
• ułożyć chorego z lekko uniesioną górną częścią ciała;
• obserwować chorego, a jeżeli wystąpi zatrzymanie krążenia, to należy podjąć resuscytację.

Zawał to poważny stan, który może zakończyć się śmiercią podopiecznego. Dlatego tak ważna jest umiejętność udzielenia pierwszej pomocy podczas podejrzenia zawału serca. Potem opiekunka po leczeniu szpitalnym będzie musiała odpowiednio opiekować się seniorem, ale też zadbać o jego dietę, nałogi, jak i przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly