W leczeniu cukrzycy bardzo istotne znaczenie ma właściwe żywienie seniora. Opiekunka musi pilnować nie tylko diety chorego, ale też pory przyjmowania przez niego leków oraz dawek insuliny. Lekarz tak układa cukrzykowi dietę, że jest ona zgodna ze ściśle określonym zapotrzebowaniem kalorycznym, które zależy nie tylko od wagi, ale też wieku, płci, wzrostu i rodzaju wykonywanej pracy. To zapotrzebowanie kaloryczne u cukrzyka ma ścisły związek z zapotrzebowaniem organizmu na insulinę.

Co jest najważniejsze w żywieniu chorych na cukrzycę?

Przystępując do pracy, jako opiekunka osób starszych, powinno się posiadać podstawową wiedzę na temat różnych chorób. Można też zapoznać się z takimi informacjami, gdy tylko dowiemy się, że nasz podopieczny ma cukrzycę albo inne schorzenie. Bardzo często osoby starsze są unieruchomione i to od nas będzie zależało, jaki i kiedy dostanie posiłek, ponieważ sam nie potrafi go sobie przygotować, a nie mówiąc już o tym, aby pamiętać o przeliczaniu wymienników. Dlatego w żywieniu chorych na cukrzycę bardzo ważne znaczenie ma:

1. wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej,
2. skład jakościowy diety,
3. rozkład posiłków w ciągu dnia.

Są to najważniejsze zasady, które dotyczą żywienia chorego na cukrzycę. I właśnie o tych zasadach musi pamiętać opiekunka podczas przygotowywania posiłków dla swojego podopiecznego.

Poza tym warto jeszcze zapoznać się z takimi ogólnymi zasadami żywienia leczniczego w cukrzycy:

• spożywanie pięciu posiłków dziennie o stałej porze;
• posiłki główne, czyli śniadanie, obiad i kolacja muszą być jednakowe pod względem kaloryczności i węglowodanów;
• w diecie muszą się znaleźć różne produkty, które zawierają węglowodany złożone;
• cukier można zastąpić preparatami do słodzenia, o których poinformował lekarz;
• w diecie osób z cukrzycą i nadwagą powinny znaleźć się następujące warzywa: świeża i kwaszona kapusta, szpinak, sałata, ogórki, pomidory i zielony groszek;
• aby polepszyć pracę wątroby, warto włączyć do swojej diety następujące produkty: soja, twaróg i płatki owsiane, a trzeba zrezygnować z rosołów oraz ograniczyć ilość spożywanych ryb i potraw smażonych.

Są to istotne zasady, których senior z cukrzycą musi przestrzegać. Jednak senior może mieć problemy z pamięcią, poruszaniem się, dlatego to opiekunka powinna również zapoznać się  z tymi zasadami i ich przestrzegać podczas przygotowywania posiłków.

Wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej

Pierwsze, o co opiekunka musi zadbać, podczas zajmowania się seniorem z cukrzycą, to odpowiednia wartość kaloryczna posiłków. Jak już wcześniej było wspomniane, zapotrzebowanie energetyczne zależy od wieku, płci, wzrostu, masy ciała i wykonywanego zawodu. Takie zapotrzebowanie w przybliżeniu wynosi 25 – 40 kcal na kilogram należy masy ciała. Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że u osób otyłych może ono być mniejsze, a u ciężko pracujących – większe. Nasz podopieczny z cukrzycą może mieć prawidłową wagę, ale bardzo często większość chorych na cukrzycę są osobami otyłymi i u nich najczęściej stosuje się dietę ubogoenergetyczną, np. 20 kcal na kilogram należy masy ciała, a czasami nawet prowadzone są kuracje odchudzające.

Praca jako opiekunka osób starszych nie należy do najłatwiejszych, ponieważ seniorzy bardzo często zmagają się z różnymi chorobami, a w tym i cukrzycą. Opiekunce musi zaufać chory, ale też jego najbliższa rodzina. Dlatego warto pokazać, że ma się jakąś podstawową wiedzę na temat danej choroby.

Skład jakościowy diety

Opiekunka musi pilnować nie tylko kaloryczności danego posiłku, ale również składu jakościowego diety, a chodzi tu o białka, tłuszcze i węglowodany. Każdy posiłek podawany cukrzykowi musi mieć ich odpowiedni skład. Opiekunka powinna nauczyć się przeliczać wymienniki, aby nie dopuścić do stanu, który będzie zagrażał życiu chorego.

Bardzo ważne znaczenie w diecie mają białka, których zalecana ilość to 0,8 – 1,0 g na kilogram należnej masy ciała. Dobrze będzie, jeżeli połowę spożywanego białka, będą stanowiły produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, jajka, ser i mleko. Wskazane jest też spożywanie dużych ilości jarzyn, około 250 – 500 gram dziennie, ponieważ mają one niewielką wartość energetyczną, ale też zawierają cenne witaminy, błonnik i inne tzw. substancje resztkowe, czyli takie, które nie ulegają trawieniu. Do tego poprawiają one tolerancję glukozy w cukrzycy. Warto też spożywać owoce, przeciętnie 250 g dziennie.

Osoba z cukrzycą musi również spożywać odpowiednią ilość tłuszczy. Ich ilość należy ograniczyć do około 50 gram dziennie. Natomiast u osób szczupłych, pracujących fizycznie i dzieci do 70 gram dziennie. Przynajmniej 1/3 dziennej porcji tłuszczu powinien stanowić olej, ponieważ te nienasycone kwasy tłuszczowe wywierają pewne działania ochronne przed rozwojem miażdżycy.

W diecie cukrzyka najważniejsze znaczenie mają węglowodany. Dzieli się je na te, które zawierają cukry proste, czyli cukier buraczany i trzcinowy, ciasta, miód, dżemy, czekolada, cukierki, a także na te, które zawierają węglowodany złożone, czyli skrobię, np. ryż, produkty zbożowe, ziemniaki. Węglowodany złożone zaleca się spożywać w ilości, która jest dostosowana do dobowego zapotrzebowania energetycznego, przeciętnie 200 – 250 g dziennie, a w niektórych przypadkach nawet więcej. Natomiast należy ograniczyć spożywanie cukrów prostych, ponieważ powodują, że dochodzi do podniesienia się poziomu glukozy we krwi i do nasilenia cukromoczu. W diecie cukrzyka dopuszczalne są niewielkie ilości cukru we krwi. Bardzo ważne jest to, że w cukrzycy typu I można spożywać do 6 łyżeczek cukru lub miodu, czyli 30 g. W przypadku cukrzycy typu II nie wolno przekraczać 3 łyżeczek, czyli 15 gram dziennie.

Opiekując się osobą chorą na cukrzycę, konieczne jest przestrzeganie składu jakościowego diety chorego, ponieważ nie przestrzeganie diety oraz złe dawkowanie insuliny może doprowadzić do rozwoju hiperglikemii albo hipoglikemii.

Rozkład posiłków w ciągu dnia

Jeśli chory na cukrzycę ma być prawidłowo odżywiany, to opiekunka nie może zapominać o właściwym rozkładzie posiłków w ciągu dnia, a przeważnie tych węglowodanowych. Bardzo ważne znaczenie ma rozłożenie racji węglowodanów na 5 posiłków, a w tym po 25% na posiłki główne, czyli śniadanie, obiad, kolację oraz po 10 – 15% na posiłki dodatkowe, czyli drugie śniadanie i podwieczorek. Poza tym należy pamiętać, że osoby, które są skłonne do stanów niedocukrzenia krwi w nocy, powinny spożywać dodatkowy szósty posiłek, tak około godziny 23.00.

Opisane wyżej informacje dotyczą najważniejszych zasad żywienia cukrzyka i musi o nich pamiętać nie tylko chory, ale również opiekunka, która podjęła się pracy u takiej osoby. O stanie zdrowia chorego opiekunkę powinni poinformować bliscy osoby chorej na cukrzycę, aby od samego początku wiedzieć, jak należy dbać o daną osobę. Można się również samemu dopytać, czy senior na coś choruje i jakie są zalecenia lekarza odnośnie odżywiania czy dawkowania leków oraz przestrzegania diety.

Zarówno chory (jeżeli może), jak i opiekunka muszą sobie przyswoić pojęcie zamienników pokarmowych, czyli możliwości zamieniania jednych produktów na inne. Dzięki temu można urozmaicić dietę chorego, zachowując tę samą wartość energetyczną, jak i skład jakościowy posiłku.

Produkty, które należy wykluczyć z diety cukrzyka

Niestety osoba z cukrzycą nie może jeść wszystkich produktów. Dlatego opiekunka powinna poznać, których produktów nie może podawać seniorowi. Trzeba też pilnować seniora, aby nigdzie nie podjadał i nie przemycał niedozwolonych produktów, ponieważ bardzo często niektórzy seniorzy twierdzą, że, np. jeden cukierek czy jedno ciastko im nie zaszkodzi. Jednak prawda jest zupełnie inna. W związku z tym z diety chorego należy wykluczyć:

• cukierki,
• czekoladę,
• wyroby cukiernicze,
• ciasta,
• konfitury,
• lody i inne słodycze,
• tłuszcz barani i wieprzowy,
• ostre przyprawy,
• wędzonki,
• pieprz,
• musztardy,
• winogrona,
• banany,
• rodzynki,
• alkohol.

Są to najważniejsze produkty, których cukrzyk powinien unikać. Ich spożycie może, np. podnieść poziom cukru we krwi.

Produkty, które można jeść gdy ma się cukrzycę

Dla opiekunki opiekowanie się chorym seniorem na cukrzycę może być wielkim wyzwaniem. Dlaczego? Dlatego, że opiekunka musi poznać wszystkie zasady dotyczące żywienia takich osób oraz musi nauczyć się przeliczania wymienników pokarmowych. Można sobie zrobić listę z produktami niedozwolonymi i produktami, które można spożywać i w jakiej ilości. Produkty, które może spożywać cukrzyk, to m.in.:

• pieczywo, ale najlepiej chleb razowy, około 200 – 300 gram dziennie zgodnie z zaleceniami lekarza;

• można jeść zupy na wywarze z jarzyn na słabym rosole mięsnym albo rybnym z niewielką ilością warzyw, ale nie częściej niż 1 – 2 raz w tygodniu;

• dozwolone jest mięso i drób (chuda wieprzowina, wołowina, cielęcina, kurczak, królik), a także potrawy rybne (przeważnie ze szczupaka, sandacza, dorsza) gotowane lub w galarecie, około 150 g dziennie;

• warzywa, które można jeść w postaci surowej, gotowanej, pieczonej, grillowanej to: sałata, kapusta biała i czerwona, brukiew, rzodkiew, ogórki, ziemniaki, kabaczki, buraki i marchew;

• w ograniczonej ilości i bardzo rzadko, a także pod warunkiem zmniejszenia dziennej porcji chleba można zjeść kaszę, fasolę i makaron;

• można jeść jajka, ale nie więcej niż dwa dziennie na miękko, w postaci omletu czy jako dodatek do innych potraw;

• za zgodą lekarza można zjeść potrawy słodkie, czyli takie specjalne wyroby dla cukrzyków oraz cukier, ale w niewielkiej ilości, a także owoce twarde i miękkie; jabłka oraz inne owoce, około 200 gram dziennie, na surowo lub w kompocie, ale niesłodzonym;

• za zgodą lekarza można pić mleko, a kefir i zsiadłe mleko – 1 – 2 szklanki dziennie;

• ser, śmietana i śmietanka w ograniczonej ilości;

• z napoi można pić – słabą herbatę, kawę niezbyt mocną, sok pomidorowy, soki z kwaśnych owoców, ale razem płynów, włącznie z zupami, można pić do 5 szklanek dziennie;

• tłuszcze, czyli masło śmietankowe, olej rośliny, około 40 g dziennie;

• jedzenie cukrzyka musi być bogate w witaminy, dlatego wskazane jest stopniowe wprowadzanie do diety  - drożdży piekarniczych, piwnych oraz wywarów z dzikiej róży czy głogu.

Cukrzyca jest poważną i podstępną chorobą, której nie wolno bagatelizować. Bardzo ważne jest przestrzeganie zasad żywieniowych w cukrzycy, aby nie doprowadzić do pogorszenia się stanu zdrowia chorego. Należy pilnować nie tylko jego diety, ale również pory przyjmowania kolejnych dawek insuliny.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly