Skuteczna komunikacja z osobą starszą może okazać się nie lada wyzwaniem. Nie tylko musisz porozumieć się w obcym języku, ale i z obcą osobą...

Wydawałoby się, że w pracy opiekunki nie ma nic prostszego… Tymczasem skuteczna komunikacja z osobą starszą może okazać się nie lada wyzwaniem. Nie tylko musisz porozumieć się w obcym języku, ale i z obcą osobą, wychowaną trochę inaczej niż ty. Są też dodatkowe okoliczności, które mogą sprawę jeszcze utrudnić. Jak sobie poradzić?

Wolno, sprawnie, wyraźnie

Najważniejsza sprawa w komunikacji z seniorem to dostosowanie przekazu do odbiorcy – jego możliwości i ograniczeń. Ponieważ będziesz porozumiewać się z osobą starszą, często schorowaną i słabo słyszącą, musisz przede wszystkim mówić wolniej i wyraźniej, tak byś na pewno została usłyszana.

Staraj się też używać jak najmniejszej liczby słów, przedstawiaj sprawy tak jednoznacznie i precyzyjnie, jak to tylko możliwe. Nie pozostawiaj niedomówień, nie oczekuj, że druga strona się domyśli – najlepiej sprawdzi się komunikacja wprost, senior może mieć poważne problemy z łapaniem w lot.

Chcąc być zrozumianą, nie możesz oczywiście popadać w przesadę: powolne i dobitne sylabizowanie wyrazów jest zazwyczaj zbędne, w dodatku traktowanie seniora jak dziecko może sprawić, że poczuje się dotknięty. A ty powinnaś starać się, aby nie urazić jego uczuć i traktować go z szacunkiem.

Ważne słowo: godność

Godność seniora to bardzo ważna, ale i niezwykle delikatna kwestia. Jest wiele sytuacji, w których możesz, nawet nieświadomie, ją naruszyć – wystarczy jedno słowo, jeden mały gest. Twój podopieczny zapewne czuje, że jest coraz słabszy, bardziej niezdarny i zależny od innych, jego stan może go krępować i zawstydzać. Tym bardziej powinnaś traktować go po ludzku i okazywać mu szacunek, nawet jeśli jego krewni mają z tym problem. Jakie słowa i zachowania ranią go najbardziej?

Przede wszystkim nie zwracaj się do niego per „ty” – jako osoba leciwa jest przyzwyczajony do tego, że inni okazują mu szacunek. W dodatku był wychowany w innych czasach i przywiązuje większą wagę do przestrzegania zasad kindersztuby. Nie powinnaś też wytykać seniorowi niedołężności czy problemów z pamięcią, powtarzać, że „zawsze” coś rozlewa, „nigdy” o czymś nie pamięta itp. Takie gderanie do niczego nie prowadzi, z całą pewnością jest zaś upokarzające dla osoby starszej, która ma przecież problemy ze zdrowiem. Nie zwalaj też winy na podopiecznego, mówiąc np. że cię zdenerwował – jeśli naprawdę musisz, powiedz, że to ty się zdenerwowałaś, gdy coś zrobił. Nie wyładowuj na kimś słabszym frustracji; aby je ograniczyć, dbaj o swoją kondycję psychiczną, dobrze się wysypiaj. A przede wszystkim nie pracuj ponad siły – będziesz coraz gorzej radzić sobie z emocjami, a to w negatywny sposób odbije się na twojej komunikacji z seniorem.

S jak samodzielność

Jesteś osobą młodszą i sprawniejszą od seniora, możesz swobodnie poruszać się po całym jego domu… Uprzywilejowana sytuacja, w jakiej się znajdujesz stwarza pole do nadużyć, tym bardziej powinnaś więc działać z wyczuciem. Nie zapominaj, że mimo wszystko jesteś gościem w domu podopiecznego, postaraj się okazać mu, że zdajesz sobie z tego sprawę. Pozwól mu, w miarę możliwości, czuć się jak pan lub pani domu, niech poczuje się ważny. Postaraj się pozostawić seniorowi samodzielność w pewnych kwestiach albo przynajmniej pozory tej samodzielności.

Odpowiednio dobrane słowa mogą tutaj zdziałać cuda. Nie mów: „Na obiad zrobię naleśniki”, zamiast tego powiedz: „Na obiad zjedzmy dziś naleśniki, dobrze?”. Jeśli to możliwe, dawaj podopiecznemu wybierać spośród kilku opcji, choćby były to bardzo błahe kwestie, jak kubek, z którego będzie pił, czy trasa, którą pójdziecie na spacer.

Wspólny język

Na drodze porozumienia może stanąć bariera językowa. Ty pewnie nie posługujesz się językiem obcym biegle, senior zaś często ma spore problemy ze słuchem, niekiedy także z mówieniem. Dlatego lepiej upewnij się, że dobrze cię zrozumiał i zgadza się na to, co zaproponowałaś. Jeśli zaś ty nie jesteś pewna, czy dobrze zrozumiałaś jego, koniecznie dopytaj. Jeśli opiekunka nie zna języka wystarczająco dobrze, może nieświadomie zachowywać się wobec seniora niegrzecznie. Tak jest na przykład z używaniem bezokoliczników typu „Trinken!”, „Sitzen!”. Dla seniora brzmią one bardzo obcesowo, jak rozkazy: „Pić!”, „Siedzieć!”. Przed wyjazdem na zlecenie warto więc dokładnie przerobić lekcję na temat form grzecznościowych w języku niemieckim.

Wydawanie rozkazów i przedmiotowe traktowanie, ale też brak zainteresowania jego zdaniem to pierwszy krok na drodze do porażki komunikacyjnej z seniorem. Dlatego nie pouczaj, nie rządź, nie wydawaj suchych komunikatów oznajmujących typu: „Gaszę światło!” – proś osobę straszą o zgodę.

Oczywiście mogą przydarzyć ci się sytuacje i osoby trudniejsze – senior uparty, a nawet złośliwy, do którego trudno jest dotrzeć, przekonany, że zawsze ma rację. Nie ma ochoty na żadne zmiany, jest wrogo nastawiony do otoczenia, może próbować opiekunkę zdominować. W takim wypadku powinnaś uzbroić się w dodatkową dawkę cierpliwości i wyrozumiałości. Swoją kulturą i pozytywnym nastawieniem staraj się przełamywać opór z jego strony. Odpowiedni, nastawiony na osiągnięcie porozumienia język na pewno ci w tym pomoże.

Czarna lista

Na jakie zachowania i komunikaty nie powinnaś nigdy sobie pozwalać? Numer jeden na liście to okazywanie zniecierpliwienia. Przewracanie oczami, głębokie wzdychanie, kręcenie głową z dezaprobatą – wszystko to może zranić równie mocno jak słowa. Podobnie przykre jest okazywanie lekceważenia. Może ci się wydawać, że słuchasz co podopieczny mówi, i że wszystko jest OK, ale jeśli w międzyczasie zerkasz na komórkę albo w telewizor, na pewno odczuje, że traktujesz go jak piąte koło u wozu. Tym bardziej, jeśli wychodzisz z pokoju gdy senior coś do ciebie mówi. Nawet jeśli nie bardzo cię to interesuje albo słyszałaś daną historię już setki razy, wytrzymaj, przytakuj, staraj się dopytywać z zaciekawieniem.

Na liście zachowań zakazanych powinno znaleźć się też rozmawianie o podopiecznym w jego obecności, jakby go tam nie było. Jeśli jego krewni tego nie rozumieją, zasugeruj im delikatnie, abyście wychodzili do innego pomieszczenia omawiać jego sprawy.

Używanie przekleństw gdy tracisz cierpliwość – nawet w języku polskim – jest oczywiście niedopuszczalne. To, że senior ich nie rozumie, nie oznacza, że nie dotrze do niego agresja, którą słychać w twoim głosie. Dotrze.

Choroba Alzheimera

Szczególne wyzwanie to komunikacja z osobą z otępieniem (demencją), którego przyczyną jest najczęściej choroba Alzheimera. W przypadku takiego chorego należy przede wszystkim uzbroić się w ogromną cierpliwość, starać się w każdej sytuacji zachować empatię, spokój i życzliwość. Komunikować się z podopiecznym jasno, wyraźnie i powoli, nie używać trudnych słów ani zaimków („ona”, tego”, „jego”), tylko za każdym razem wskazywać nazwę rzeczy lub imię danej osoby. W ten sposób możemy nieco wyciszyć naszego podopiecznego, którym zwykle targają trudne emocje, jak złość, strach, niepewność. Wynikają one z tego, że chory na Alzheimera nie do końca wie, co się z nim dzieje, czuje się zagubiony. Dlatego potrzebuje takich komunikatów i takiej postawy otoczenia, które pozwolą mu poczuć się bezpieczniej. Jednym z nich jest spokojne, wielokrotne powtarzanie tej samej informacji, co wymaga od opiekuna wyrozumiałości i nerwów ze stali. Nie każdy nadaje się do tak trudnego zajęcia, o czym warto wiedzieć jeszcze przed podjęciem decyzji o przyjęciu zlecenia.

Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly