Parkinson
charakterystyka choroby
Spowolnienie ruchów, drżenie rąk, sztywność mięśni. Choć choroba postępuje powoli, nieubłaganie zmierza ku inwalidztwu...
20 maja 2019
Parkinson
Spowolnienie ruchów, drżenie rąk, sztywność mięśni… Typowe objawy choroby Parkinsona łatwo zrzucić na karb podeszłego wieku. Choć choroba postępuje powoli, nieubłaganie zmierza ku inwalidztwu, a w końcu – całkowitemu unieruchomieniu. Jak pomóc choremu przejść tę długą drogę? Jak się do tego przygotować?
Właściwa diagnoza
Choć choroba Parkinsona może dotknąć osobę w sile wieku, szczególnie zagrożeni są seniorzy w wieku 65+. W tej grupie choruje około 1,5% populacji, częściej mężczyźni. Choroba Parkinsona to schorzenie ośrodkowego układu nerwowego, polegające na postępujących zmianach zwyrodnieniowych komórek nerwowych w obszarze mózgu zwanym istotą czarną. Zmiany postępują powoli, choroba może rozwijać się od kilku do kilkunastu lat, w którym to okresie obserwujemy nasilające się objawów choroby.
Początkowo symptomy obejmują zmęczenie, osłabienie, lekkie spowolnienie ruchów, ale też procesów psychicznych, w tym zwłaszcza pamięci. Chorym zdarzają się też zaburzenia węchowe oraz mrowienie bądź drętwienie rąk i nóg. Co ciekawe, na wczesnym etapie rozwoju choroby objawy często dotyczą tylko jednej połowy ciała (prawej lub lewej). W późniejszym okresie objawy stają się coraz bardziej uciążliwe i wyraźnie utrudniają codzienne funkcjonowanie chorego. Obejmują zaburzenia równowagi, trudności ze wstawaniem czy w ogóle rozpoczynaniem jakiegokolwiek ruchu, ale także z jego przyspieszeniem i wyjściem ze stanu odrętwienia. Mięśnie chorego są sztywne i nadmiernie napięte, co objawia się m.in. ograniczoną mimiką i tzw. twarzą maskowatą; podopieczny mówi niewyraźnie i cicho.
Bardzo charakterystyczne jest chodzenie na usztywnionych nogach i drobnymi krokami, szuranie. Podczas chodzenia senior w nienaturalny sposób przyciska zgiętą w łokciu rękę do tułowia, ręka nie balansuje w naturalny sposób. Ruchy stają się powolne, niepewne i niezgrabne, idąc w grupie chory często nie nadąża za innymi. Przede wszystkim jednak wzmożone napięcie mięśni objawia się pochyleniem sylwetki i zgięciem głowy do przodu. Kolejny charakterystyczny objaw to drżenie rąk i nóg w stanie spoczynku, które może nasilać się w okresach zdenerwowania. Chory ma problemy z wykonywaniem zwykłych czynności, które wydają się proste, ale wymagają pewnej precyzji ruchów, jak sznurowanie butów, wybieranie numeru w telefonie, a nawet mycie się, ubieranie czy jedzenie. Zdarza się też, że senior zaczyna pisać w zmieniony sposób – używa bardzo małych i trudnych do odczytania liter. Inne problemy, z którymi zmaga się część chorych to usztywniony, bolesny bark, ślinotok, łojotok, rzadkie mruganie, depresja, zaburzenia snu (często z nadmierną aktywnością ruchową w jego trakcie), a także objawy związane z postępującym otępieniem (np. zaburzenia pamięci).
Pułapki leczenia
Jest cały szereg środków farmakologicznych stosowanych w celu pomocy osobom z chorobą Parkinsona. Mają na celu łagodzenie objawów choroby oraz opóźnianie jej rozwoju. Całkowite wyleczenie nie jest możliwe, z czasem następuje postęp choroby i nasilenie objawów. Dlatego wraz z upływem czasu podjęta terapia staje się coraz mniej skuteczna.
Warto pamiętać, że w trakcie leczenia mogą następować okresy słabszego i mocniejszego działania leku, a tym samym zmiana nasilenia objawów. W związku z tym nie należy popadać w hurraoptymizm, jeśli nastąpi „poprawa” stanu chorego. Wkrótce może nadejść okres słabszego działania medykamentu i nasilenia objawów. Jeśli lek działa słabiej lub dobrana jest zbyt niska dawka, pacjent może nawet zesztywnieć i godzinami nie móc ruszyć się z miejsca. Z kolei odpowiedź pozytywna na podany lek może oznaczać pojawienie się ruchów dodatkowych, często przypominających taniec.
Zachować sprawność
Ponieważ leczenie choroby Parkinsona ma ograniczoną skuteczność, ważne jest, by jak najdłużej zachować względną samodzielność i sprawność chorego – zarówno fizyczną, jak i umysłową. Jeśli chodzi o utrzymywanie ciała w dobrej formie, bardzo pomocne są masaże, fizjoterapia, pływanie i gimnastyka, zwłaszcza w wodzie. Nie zapominaj jednak o tym, że bez odpowiednich uprawnień nie wolno ci wykonywać czynności zastrzeżonych dla zawodów medycznych. Możesz jednak zasugerować rodzinie seniora wykupienie serii masażu leczniczego lub pływania – pod fachową opieką. Ty oczywiście śmiało możesz zabierać seniora na codzienne spacery, towarzyszyć mu w uprawianiu nordic walkingu, który przy chorobie Parkinsona jest zdecydowanie wskazany. Podobnie jest z (niezbyt forsowną) jazdą na rowerku stacjonarnym. Ruch zmniejsza bóle mięśniowe, poprawia sprawność oraz nastrój chorego, łagodzi objawy otępienia.
Ważne jest, byś wspierała i dopingowała seniora w podejmowaniu rozmaitych aktywności, a w razie spadku nastroju nie pozwalała mu wycofywać się z planów dotyczących zajęć ruchowych czy kontaktów społecznych. Wychodzenie z domu i ruch na świeżym powietrzu pozwolą nie tylko utrzymać chorego w większej sprawności fizycznej, ale także zapewnią mu kontakty z innymi ludźmi. Z kolei to pozwoli zapobiegać stanom depresyjnym i dalszemu izolowaniu się od otoczenia. Aby spowolnić rozwój otępienia, obok ciała (poprawa ukrwienia mózgu) warto ćwiczyć umysł chorego, np. grając z nim w gry planszowe czy rozwiązując krzyżówki.
Właściwa dieta
Senior, który zmaga się z chorobą Parkinsona potrzebuje pomocy przy wykonywaniu czynności precyzyjnych, w tym także często przy spożywaniu posiłków. Chory ma problemy z gryzieniem i połykaniem niektórych pokarmów, w związku z czym mogą powstawać niedobory składników odżywczych, a nawet symptomy niedożywienia. Dlatego trzeba zadbać, aby posiłki były podawane podopiecznemu w odpowiednich odstępach czasowych, by były dobrej jakości i właściwej konsystencji. Chory powinien jeść regularnie, najlepiej dania, które są dość miękkie, łatwe do pogryzienia i połknięcia, natomiast do picia przyjmować gęste płyny. W ten sposób można zminimalizować ryzyko zadławienia się oraz ograniczyć stres i dyskomfort związany z żuciem i przełykaniem zbyt twardych pokarmów. Dobrze, by senior jadł w wyprostowanej pozycji i wkładał do ust niewielkie porcje.
Ponieważ objawami ubocznymi przyjmowania leków często są zaparcia, warto zadbać o to, by z jedzeniem i piciem dostarczać podopiecznemu odpowiednią ilość błonnika. Dieta osoby z chorobą Parkinsona powinna też być bogata w przeciwutleniacze, jak witamina E czy koenzym Q10.
Uniknąć zagrożeń
Typowa dla choroby Parkinsona sztywność mięśni sprawia, że nawet niewielki ruch wywołuje ból. W połączeniu z zaburzeniami równowagi (opisywanymi przez chorych jako zawroty głowy) skutkuje to większą podatnością chorego na urazy, upadki, stłuczenia. Aby zminimalizować ryzyko upadku w domu, warto zabezpieczyć podłogi i usunąć wszelkie chodniki i dywaniki, na których szurający chory łatwo może się potknąć. Zagrożeniem są oczywiście wszystkie inne nierówności podłoża, które senior może zahaczyć nogą. Wychodząc z nim na spacer, warto trzymać go pod rękę, w miarę potrzeby stopniowo włączyć laskę lub chodzik.
Podopieczny powinien unikać nagłych zmian pozycji, np. szybkiego wstawania z łóżka czy obracania się wokół własnej osi – lepiej, by raczej zmieniał kierunek ruchu, chodząc po okręgu. Bezwzględnie należy powstrzymywać chorego przed wchodzeniem na stołki, krzesła czy inne podwyższenia – w celu sięgnięcia czegoś z półki, sprzątania czy innych prac domowych. Pamiętaj, że upadki w starszym wieku często kończą się złamaniem szyjki kości udowej.
Aby ułatwić choremu bezpieczne funkcjonowanie w domu, dobrze wyposażyć go w udogodnienia ułatwiające wstawianie, np. w toalecie, łazience czy w okolicy łóżka. Większość tych wskazówek dotyczy oczywiście etapu, w którym chory wciąż jest sprawny i porusza się o własnych siłach. Niestety, choroba Parkinsona często kończy się niepełnosprawnością, a jej ostatnie stadium oznacza, że chory leży przykuty do łóżka, a przemieszcza się jedynie na wózku inwalidzkim przy pomocy osób trzecich.
Sprawdź inne artykuły o tematyce opiekuńczej, które pomogą w przygotowaniach do podjęcia nowych zleceń: https://dobrasztela.pl/kacik-opiekunki/aktualnosci/artykuly
